De exterioris et interioris hominis compositione (aliaque ascetica, monastica sim.)

David, von Augsburg
Kurzformat

De exterioris et interioris hominis compositione (aliaque ascetica, monastica sim.) / 14. Jahrhundert
1 Band (102 Blätter) : 22,5 x 16 cm - Pergament
  • Basel, UB, UBH B VII 29

LEADER 00000ntmaa2200000 c 4500
001 991170524910505501
005 20240312035538.0
007 cr#|||||||||||
008 080818q13001399xx a 00| | lat d
019 |a Exemplarspezifische Aufnahme, gesperrt für Veränderungen und das Anhängen von Signaturen.  |5 HAN/11.11.2020/bmt 
019 |a Rekatalogisierungsgrad teil  |5 HAN 
024 7 |a 10.7891/e-manuscripta-131036  |2 doi 
035 |a (HAN)000079264DSV05 
035 |a (EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170524910505501 
035 |a (41SLSP_UBS)9972440065905504  |9 (41SLSP_UBS)9972440065905504 
040 |a CH-001880-7  |b ger  |e HAN-Katalogisierungsregeln 
041 0 |a lat 
046 |a q  |c 1300  |e 1399 
100 0 |a David  |c von Augsburg  |d 1200-1272  |0 (DE-588)118679007  |e Verfasser  |4 aut 
245 1 0 |a De exterioris et interioris hominis compositione (aliaque ascetica, monastica sim.) 
264 0 |c 14. Jahrhundert 
300 |a 1 Band (102 Blätter)  |c 22,5 x 16 cm 
336 |b txt  |2 rdacontent 
337 |b n  |2 rdamedia 
337 |b c  |2 rdamedia 
338 |b nc  |2 rdacarrier 
338 |b cr  |2 rdacarrier 
340 |a Pergament 
490 1 |a Abteilung B VII  |v 29 
506 |a Es gelten die generellen Benutzungsregeln für den Sonderlesesaal 
510 4 |a Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Basel : beschreibendes Verzeichnis. Abt. B, Theologische Pergamenthandschriften / bearb. von Gustav Meyer und Max Burckhardt. - Basel : Universitätsbibliothek, 1960-1975. - Bd. 1, S. 783-789 
510 4 |a Janner, Sara u. Jurot, Romain. - Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus, Bd. 9: Schweiz, 2 Teile. - Wien, 2001, Bd. 2 S. 38 
541 |f Öffentliche Bibliothek der Universität Basel 
546 |a Lateinisch 
561 |a Aus der Basler Kartause. Besitzeintrag 2r, oberer Rand, Hand Jakob Loubers "Ti / Reformatio interioris hominis E lxxxv / Cartusiensium in Basilea", darunter ein älterer radierter "Iste liber est Carthusiensium in minori Basilea datus eis a Carthusiensibus prope Magunciam", womit ein ebenfalls radierter, 20r unterer Rand, übereinstimmt "Iste liber est domus montis Sancti Michaelis prope Mogunciam Ordinis Carthsiensium in Alemannia"; Schreiber (1927) kennt diese Handschrift nicht; im alten Standortsverzeichnis der bibliotheca antiqua (Registrum pro antiqua bibliotheca Cartusiae Basiliensis, AR I 2) unter der von Louber eingetragenen Signatur eingeordnet, unter derselben Signatur im alphabetischen Katalog (Repertorium universale in librariam Cartusiae Basiliensis, AR I 4a) insgesamt 7 Einträge: 37v, 41v, 67v, 86v, 91r, 175v, 273v. 
563 |a Mit dunkelbraunem Leder überzogene Holzdeckel, etwas über den Buchblock hinausragend, Rückenpartie erneuert; Pressmuster: vierfach unterteilte Rauten in rechteckigem Rahmen, Schnittpunkte der Rautenfelder und Eckfelder der äusseren Umrahmung mit kleinen quadratischen Stempeln (Blumenmuster) akzentuiert, auf dem hinteren Deckel ausserdem Fleur de lis. Eine einzige nach vorn greifende Schliesse, komplett. Gelbe und rote Ledersignakeln am vorderen Schnitt. 
581 |a Johannes Bonaventura, Stimulus amoris, in: S. Bonaventurae opera omnia, ed. A. C. Peltier, Bd. 12. - Paris 1868, S. 631-703. 
581 |a Corpus iuris canonici, pars prior, Decretum magistri Gratiani, ed. Aemilius Friedberg. - Leipzig 1879. 
581 |a Jacobus de Voragine, Legenda aurea, ed. Theodor Graesse. - Breslau 1890. 
581 |a David ab Augusta O.F.M., de exterioris et interioris hominis compositione secundum tripliem statum incipientium, proficientium et perfectorum libri tres, ed. a pp. Collegii S. Bonaventurae. - Ad Claras Aquas (Quaracchi), 1899. 
581 |a Norpoth, Leo. - Der pseudo-augustinische Traktat: de spiritu et anima, philosophische Dissertation, München 1924, erstmals gedruckt und anstelle einer Festschrift dem Autor zu seinem 70. Geburtstag am 14. April 1971 überreicht. - Köln und Bochum, 1971. 
581 |a Benedicti regula, ed. Rudolph Hanslik. - Wien 1977 (CSEL 75). 
581 |a Heinrich Seuse, Horologium sapientiae, ed. Pius Künzle OP. - Freiburg Schweiz, 1977. 
581 |a Eisermann, Falk. – «Stimulus amoris»: Inhalt, lateinische Überlieferung, deutsche Übersetzungen, Rezeption (Münchner Texte und Untersuchungen zur Deutschen Literatur des Mittelalters 118). – Tübingen 2001. 
581 |a Johannes Cassianus, Collationes, ed. Michael Petschenig, editio altera supplementis aucta curante Gottfried Kreuz. - Wien 2004 (CSEL 13). 
581 |a Cardelle de Hartmann, Carmen. – Lateinische Dialoge 1200-1400: Literaturhistorische Studie und Repertorium (Mittellateinische Studien und Texte 37). – Leiden, 2007. 
583 0 |b Verzeichnung=Description=Inventaire  |c 2008  |i Titel, Jahr, Sprache, Signatur, Vorbesitzer nach: Meyer/Burckhardt 
583 1 |b Verzeichnung=Description=Inventaire  |c Dez. 2021  |f HAN-Katalogisierungsregeln  |i revidiert  |k Flury/Fischer 
583 1 |b Digitalisierung=Digitization=Numérisation  |c Mai 2019  |i TIFF 
583 1 |a Erschliessungsniveau Normalniveau  |b Verzeichnung=Description=Inventaire  |c September 2021  |f HAN-Katalogisierungsregeln  |i Normalaufnahme nach: Meyer/Burckhardt (s. dort für weitergehende Informationen; Abweichungen gegenüber Meyer/Burckhardt: Neuere Literatur, Editionen berücksichtigt; Exzerpte ohne Urheberangabe (Legenda aurea, Regula Benedicti) durch Datenbank-Recherche den jeweiligen Autoren zugeordnet), mit Ergänzungen  |k Fischer 
596 0 |a Ziemlich regelmässig beschnittenes, mittelstarkes Pergament, einzelne Defekte (Bll. 93, 94 Löcher).  |b (IV+1)⁹ (?) + (VI-2)¹⁹ + (VI-1)³⁰ + 5 VI⁹⁰ + II⁹⁴ + (V-2)¹⁰²; 1. Lage: Bl. 1 wohl als Einzelbl. hinzugefügt, jedenfalls ist kein Rest eines herausgeschnittenen Bl. erkennbar; vor Bl. 10 und 95 je zwei Bll., vor Bl. 20 ein Bl. herausgeschnitten; Reklamanten meist abgeschnitten, noch sichtbar 30v, 42v, 78v.  |c Moderne Foliierung: 1-102. 
596 1 |a Abschnittsinitialen, Titel (teils im Text, teils am Rand), Strichelung der Satzanfänge rot.  |b 20ra (Beginn von Hand 2) grössere Initiale (P) rot und blau mit feiner Filigranverzierung in ebensolchen Farben.  |d Schriftraum 15,5-16,5 x 10,5-11 cm; zweispaltig; 31/38 bis Bl. 19v mit dem Zirkel abgesteckte und ohne sichtbare Liniierung, nachher fein mit Tinte gezogene Zeilen.  |e Buchminuskel des 14. Jahrhunderts, mehrere Hände: 1) 2ra-19vb; 2) 20ra-30vb und 43ra-93va; 3) 93va-94rb, kursiv; 4) 95ra-101vb.  |f Zusätze verschiedener Hände des 15. Jahrhunderts: 1) 1vab, saubere Antiqua ähnlich der Hand Jakob Loubers; 2) 102rab, grobe Minuskel; Im Text zahlreiche Korrekturen sowie Ergänzungen am Rand von verschiedenen Händen. 
596 3 1 |g 1r  |t Signatur (aktuell), sonst leer 
596 3 0 |g 1va-19vb  |t Formula de interioris hominis reformatione ad proficientes (sc. operis integri sec. ed. Quaracchi liber secundus)  |r David ab Augusta  |i >Incipit liber de reformatione mentis prologus<. Collationes meas quas pro exhortatione ad novicios nostros vel ad alios religiosos aliquando facere solebam … [1vb] cum hoc non pro aliis sed pro me principaliter et novis et rudibus in via dei meique similibus intenderim inchoare in priori formula etc. >Explicit prologus<. [2ra] >Incipit formula de reformacione interioris hominis id est mentis<. In priori formula noviciorum … - … quando ad terrena eas remittimus hostis roboratur  |s Verfasserfrage, Entstehungsgeschichte, Einheit des Werkes, Reihenfolge der Bücher vgl. ed. S. IX-XVIII: "De exterioris et interioris hominis compositione secundum triplicem statum incipientium, proficientium et perfectorum libri tres" in den Handschriften (antiquiores) David von Augsburg oder (recentiores) dem Heiligen Bonaventura (bisweilen auch anderen: Bernhard, Hugo) zugeschrieben, oft auch (wie hier) anonym; Autorschaft des David von Augsburg gilt für Buch 2 (Buchüberschrift "Formula de interioris hominis reformatione ad proficientes"; vgl. ed. S. 63) und 3 (Buchüberschrift "De septem processibus reiligiosorum"; vgl. ed. S. 161) als gesichert (vgl. ed. S. IXf.); Buch 1, Teil 1 nach Ansicht der Herausgeber ebenfalls mit Sicherheit dem David von Augsburg zuzusprechen (vgl. ed. S. XI-XIV); Buch 1, Teil 2 von den Herausgebern als späterer, aber dem David von Augsburg nicht abzusprechender Zusatz zu Buch 1, Teil 1 gewertet (vgl. ed. S. XIVf.; S. 36, Anm. 2); Überlieferung: oft unvollständig (Einzelbücher bzw. von Buch 1 entweder nur Teil 1 oder nur Teil 2) und mit Abweichungen in der Reihenfolge; Buch 2, 3, 1 wie hier vgl. ed. S. XIII; diese Handschrift: Bl. 1 (Prolog Buch 2), Bll. 2-19 (Buch 2), Bll. 20-68 (Buch 3, der hier allein vorhandene Teil 2 von Buch 1, Verzeichnis am Ende) ursprünglich offenbar (kodikologisch) je separate erst nachträglich in dieser Weise zusammengeführt Einheiten (Bl. 1: Einzelblatt; Bll. 2-19 und 20-68: beträchtliche Unterschiede in Schrift, Ausstattung; Verzeichnis 67va-68rb berücksichtigt nur Bll. 20-68); Kapiteleinteilung anders als Druck, kleinteiliger; Kapitelüberschriften ganz verschieden; Parallelhandschriften UB Basel: B X 27 (lib. 2, 3; anon.), A IX 37 (lib. 1 pars 2; anon.), A V 39 (lib. 3, 1 pars 2; anon.), A VI 37 (lib. 1-3; David von Augsburg); ed. S. XXI, Nr. 23: Basler Handschriften, bis auf diese Handschrift alle genannt  |v Druck: Quaracchi (1899), S. 63-160. 
596 3 0 |g 20ra-63rb  |t De septem processibus religiosorum (sc. operis integri sec. ed. Quaracchi liber tertius)  |r David ab Augusta  |i >Primus profectus<. >De fervore noviciorum<. [Vorspann:] Profectus religiosorum vii distinguitur processibus licet non ab omnibus attingantur [von 2. Hd. am Rd. ergänzt:]: primus est fervoris secundus laboris tertius consolacionis quartus temptacionis quintus remediorum sextus virtutis septimus sapientiae. [cap. I:] Primus est in fervore noviciatus … - … gracias agimus pro acceptis vel promissis que nobis dominus concedat amen [von 2. Hd. am Rd. ergänzt:] >Explicit tractatus de profectibus religiosorum<  |s Verfasserfrage, Entstehungsgeschichte, Einheit des Werkes, Reihenfolge der Bücher, Kapiteleinteilung s. o.; Einteilung nach profectus; Kapitelzählung innerhalb eines profectus (vgl. das Verzeichnis 63rb-67va), Kapitelgrenzen oft anders als Druck, Kapitelüberschriften ganz verschieden  |v Druck: Quaracchi (1899), S. 161-378. 
596 3 0 |g 63rb-67va  |t Viginti passus de virtute bonorum religiosorum ad novitios (sc. operis integri sec. ed. Quaracchi libri primi pars altera)  |r David ab Augusta  |i >Hic incipiunt passus de virtute bonorum religiosorum<. Quod nimis remissum regnum nutrit vicia in subditis et religionem confundit … [63va] >Incipit secundus liber de interiori homine<. >Quod nimis remissum regimen nutrit vicia in subditis et religionem<. Si vis in spiritu proficere et hoc esse … - … nec ullam ei reverenciam exhiberi [von 2. Hd. am Rd. ergänzt:] >Explicit<  |s Verfasserfrage, Entstehungsgeschichte, Einheit des Werkes, Reihenfolge der Bücher s. o.; Kapiteleinteilung: 18 gegenüber Druck 15 Kapiteln (Druck fortlaufend, d.h. vom Anfang von Buch 1, Teil 1, gezählt); die letzten drei Kapitel Druck in dieser Handschrift je auf zwei Kapitel aufgeteilt; Kapitel 34 endet einen Abschnitt eher als Druck (" … denuntiandi necessitate"); Kapiteleinteilung ansonsten wie Druck, Kapitelüberschriften ganz verschieden  |v Druck: Quaracchi (1899), S. 36-57. 
596 3 0 |g 67va-68rb  |t Index eorum, quae foliis 20ra-67va continentur  |i >Incipiunt tituli super librum vii profectuum religiosorum<. >Profectus primus<. >Tractatus de inchoantibus<. De fervore noviciorum … - … octo affectibus trahitur homo ad communicandum sequuntur optimi passus de virtute bonorum religiosorum  |s Verzeichnis für 20ra-67va: 1) 20ra-63vb ("De septem processibus religiosorum"): Verzeichnis nach Profectus (ed. Processus) und Kapiteln; Profectus 1-7 durchgezählt, Kapitelzählung beginnt bei jedem Profectus neu; Kapitelüberschriften entsprechend den 20ra-63rb in Rot an den Rand geschriebenen; 2) 63rb-67va ("Passus de virtute bonorum religiosorum"): nur Titel genannt (Kapitelübersicht vgl. 63rb-va). 
596 3 0 |g 67v  |t Flos monachorum  |i Flos monachorum: ad cor redeas, vide quid agas, agenda ne differas, vera loquaris, in domino leteris, nimia fuge, caute loquere, ne iteres aspectum ... - ... mentem compone, perfectioni stude, deum time ut ut [sic] iudicem, dilige ut patrem  |s Marginalie am linken Rand; 23 kurze Regeln. 
596 3 0 |g 68rb-81rb  |t Stimulus amoris (recensionis, quae dicitur St.a. maior Ia)  |r Ps.-Bonaventura (Jacobus Mediolanensis)  |i Iste liber qui intitulatur stimulus amoris in dulcissimum et piissimum Ihesum salvatorem nostrum in tres dividitur partes in quarum prima agitur de gloriosa passione in secunda de hiis que ad contemplacionem dispositam [sic] sunt in tercia de ipsa contemplacionis quiete. >Incipit devotus stimulus amoris Christi<. Currite gentes undique et miramini … - … misericors est deus qui est benedictus et laudabilis et gloriosus in secula seculorum amen. >Explicit stimulus amoris in dulcissimum Ihesum Christum dominum nostrum filium dei patris unigenitum natum de beata virgine<  |s Verfasserfrage, Entstehungsgeschichte, Redaktionen vgl. Eisermann (2001): Stimulus amoris, sehr häufig (mehr als 500 Handschriften; op. cit. S. 227-229), drei Hauptredaktionen: St.a. minor, St.a. maior I, St.a. maior II; weitere Bearbeitungsstufe nach Eisermann: St.a. maior Ia; St.a. minor: Urtext des Jacobus von Mailand OFM, entstanden kurz vor 1300, 23 Kapitel in der Ausgabe Quaracchi (1905) (vgl. op. cit. S. 62, 229-236); St.a. maior Ia: Umarbeitung des St.a. minor, erstes Viertel des 14. Jahrhunderts, ausgewählte Kapitel des St.a. minor, umgestellt, einige neue Kapitel interpoliert und in drei Bücher eingeteilt (vgl. op. cit. S. 62, 236-241); St.a. maior I: Erweiterung des St.a. maior Ia (St.a. maior Ia also offenbar keine epitomisierte Fassung von St.a. maior I!), ebenfalls noch erstes Viertel des 14. Jahrhunderts, Kapitelbestand durch einen unbekannten Redaktor erheblich erweitert unter Beibehaltung der Einteilung in drei Bücher, meistverbreitete Version, mit dem Einsetzen der Drucküberlieferung zur kanonischen Fassung geworden (vgl. op. cit. S. 62, 241-246); St.a. maior II: vollständige Umarbeitung des St.a. maior I, zweite Hälfte des 14. Jahrhunderts, Auflösung der Bucheinteilung, in der Überlieferung unterschiedlich realisierte Aufteilung in 58 bis 73 Kapitel (op. cit. S. 63, 246-250); innerhalb dieser Redaktionen wiederum grosse Varianz der Textgestalt (op. cit. scheint keine Zusammenstellung zu geben, welche Kapitel zum Grundbestand der verschiedenen Fassungen gehören); diese Handschrift: St.a. maior Ia (vgl. Beschreibung op. cit. S. 77); Kapiteleinteilung, aber keine Bucheinteilung (trotz Vorbemerkung 68rb "in tres dividitur partes"), wohl anonym; enthält (ed. Paris (1868) [= St.a. maior I]): I 1-4. II 1. 3-6. 9. 10. Transfige (s.u.). III 1-5; Beachte: II 6 am Ende, Zusatz: "Beate virginis meritis et sancta Agneta intercedente cuius facies fuit insignata ut nullum preter Cristum admitteret amatorem"; II 9 letzter Satz fehlt; Transfige = 2. Prolog St.a. maior I (ed. S. 632); III 2 und 3 zusammengenommen, dazwischen die Überleitung: "nullus potest cum deo perfecte esse qui alicui creature alligatum suum inclinatum habet affectum"  |v Druck: Paris (1868), S. 631-641, 662f., 666-670, 672-674, 632f., 677-680 [= St.a. maior I: I 1-4. II 1. 3-6. 9. 10. Transfige. III 1-5 (s.o.)]. 
596 3 0 |g 81rb  |t Oratio  |s Anselm von Canterbury (Ps.-Dionysius Areopagita)  |i >Oracio sancti Dionysii<. Domine deus meus da cordi meo te desiderare desiderando querere querendo invenire inveniendo tenere tenendo amare amando peccata redimere redempta non iterare  |s Anselm. orat. 10 (MPL 158, 877) = Ps. Aug. meditat. 1 (MPL 40, 901); nur Zeilen 1-4, etwas anderer Wortlaut  |v Druck: s.o. 
596 3 0 |g 81rb  |t Oratio  |s Ps.-Augustinus  |i Scribe dulcissime domine Ihesu wlnera tua in corde meo precioso sanguine tuo ut in eis legam tuum dolorem et tuum amoren ... - ... in nomine patris et filii et spiritus sancti fiat fiat [sic]. 
596 3 0 |g 81va-88ra  |t Libellus de spiritu et anima (pars posterior, c. 35-50)  |r Alcher von Clairvaux (?) (Ps.-Augustinus)  |i >Incipit liber de spiritu et anima tertius<. >Capitula<. >i<. De multiplici dignitate condicionis humane ... >xvi<. De sensibus et contra errorem Didimi de spiritu hominis et quantum homini valet cognicio sui. >De multiplici dignitate condicionis humane<. Tanta dignitas humane condicionis esse dinoscitur ut ... - ... ex desiderio patrie sue et visionis dei quem cernere finis. >Explicit tercius de spiritu et anima<  |s Hier offensichtlich eine Einteilung in mind. drei Bücher zugrunde gelegt; die fehlende Passage am Schluss bildete vielleicht in dieser Einteilung ein weiteres Buch, evtl. auch mehrere; gewöhnlich ein Buch (libellus); enthält Kapitel 35-50; Kapiteleinteilung nicht immer mit Druck übereinstimmend; Verfasserfrage nicht endgültig geklärt, vgl. Norpoth (1971), S. 37-72; weitergehende Literaturhinweise vgl. Compendium Auctorum Latinorum Medii Aevi (C.A.L.M.A.), vol. 1, S. 144  |v Druck: MPL 40, 803-816. 
596 3 0 |g 88ra-91rb  |t Expositio vii sigillorum libri signati (cf. apoc. 5,1 ff.)  |i >Incipit exposicio vii sigillorum libri signati per Iohannem in apocalipsi descripti<. Nota quod dominus assumptus est in celum ut vii sigilla libri reserata et reseranda monstraret unde Iohannes in apokalypsi [5,1] Vidi in dextera sedentis … [5,6f.] Et ecce vidi in medio throni … et accepit de dextera seni [?] et cetera. Nota quod libri quem Iohannes in dextera super thronum sedentis vidit erat propositum … Hic autem liber signatus erat vii sigillis que neque ab angelis neque ab homine aliquo nisi a solo agno in ara crucis immaculato hoc est a dei filio poterant reserari. Primum sigillum apertum fuit in nostre carnis assumpcione secundum in dei passione … septimum in beata electorum glorificatione. De primi igitur sigilli apercione dicitur in apokalypsi: [6,1] Et vidi quod cum aperuisset agnus unum de vii sigillis … - … filio dei serviamus ut cum electis congregati cum ipso post modum ab omni gemitu sileamus  |s Aufbau: 88ra-b: Einleitung, Vorbemerkung; 88rb: Kurzerklärung zu den sieben Siegeln; 88rb-Schluss: Ausführliche Erklärung zu den sieben Siegeln (Abschnitte zu den einzelnen Siegeln durch Paragraphenzeichen abgesetzt). 
596 3 0 |g 89va-91rb  |t De vii sigillis conscientiam claudentibus (cf. apoc. 5,1 ff.)  |i >Exposicio vii sigillorum nostram conscienciam claudencium ne in ea quicquam boni legere valeamus<. Septem possunt assignari que impediunt ne conscientiam nostram cognoscamus et possunt appellari septem signacula sive firmacula libri signati de quo legitur in apokalypsi [5,12] Dignus … [89vb] Inpedimenta autem sunt hec que secuntur vedelicet [sic]: Peccatorum defensio peccatorum excusacio peccatorum alterius et non suorum consideracio peccatorum celacio boni propositi extinctio peccancium multitudo in mundanis occupacio … - … sentenciam pro te valeas recitare prestante domino deo nostro amen  |s Aufbau: 89va-b: Einleitung, Vorbemerkung; 89vb: Auflistung der sieben impedimenta (sigilla); 89vb-Schluss: Ausführliche Erklärung zu den sieben impedimenta (sigilla); auch StB Mainz Hs I 48, 243v und HS I 135, 39v-41v und HS I 285, 3v-6r und HS I 289, 76v-79v; UB Eichstätt Cod. St 450, 156v-158r (dort Bernhard von Clairvaux zugeschrieben). 
596 3 0 |g 91va-92ra  |t Excerpta aliquot ex legenda aurea  |r Jacobus de Voragine  |i >Nota differentiam inter apparenciam bonorum angelorum et malorum<. [De nativitate sancti Ioh. Baptistae (ed. S. 357):] Proprium est bonorum ex sua visione territos benigna exhortacione protinus consolari e contra mali angeli se in lucis angelos transfigurantes si quos ex sui presencia territos sentiunt ampliori eos horrore concuciunt. [ed. S. 358f.:] Item notandum quare Iohannes dicitur plus quam propheta … tanto Iohannes propinqiuor Christo non tamen Christus. [De sanctis Machabaeis (ed. S. 454f.):] Item notandum quod ecclesia orientalis facit festa … [91vb] Iohannes Beleth in summa de officiis. [De sancto Sixto, (ed. S. 483f.):] Item notandum quod in die Sixti etiam est festum transfigurationis domini … - … ita legitur in libro qui dicitur mitrale  |s Exzerpte von unterschiedlicher Länge (bisweilen nur ein Satz); nicht als der Legenda aurea entstammend gekennzeichnet  |v Druck: ed. Graesse 1890. 
596 3 0 |g 92ra  |t Decretum Gratiani c.1 q.1 c.94 (ed. Sp. 391f.); adiecto qui dicitur apparatu, sc. glossa vel commentarius ut vid  |r Gratianus de Clusio  |i Augustinus dicit quod verbum dei et corpus Christi eque servandum est et est textus decreti in causa prima et quaestio prima: Interrogo vos fratres et sorores … sua negligencia in terram cadere permiserit. Apparatus: Verbum est predicatio que plures convertit et plus hominem compungi facit … sed per corpus Christi tantum venialia tolluntur ut de con[secratione] dis[tinctio] et [?] [oder: 2?] Iteratur [= c. 71] et cetera et secundum [?]: Non obstat supra eodem multi negligenter … de con[secratione] d[istinctio] ii que bene [statt: Qui bene (= c. 94, ed. Sp. 1352)?] et cetera  |s Decr. Grat. c.1 q.1 c.94 (ed. 391f.); im Anschluss zwei kleine Kommentare, Glossen; darin Verweis auf zwei Stellen im Decr. Grat.: de cons. D.2 c.71 (ed. 1341f.); de cons. D.2 c.94 (?) (Stellenangabe unklar; kein Kapitel mit Anfangsworten "Quae bene"; "Qui bene" (= c.94) naheliegende Korrektur, will vom Sinn her allerdings nicht recht passen)  |v Druck: ed. Friedberg 1879. 
596 3 0 |g 92rb-93va  |t Notata varia de excommunicatione (sec. Raimundum de Pennaforti, Hostiensem, Thomam Aquinatem)  |i >Nota de communicacione cum excommunicatis<. Cum quis salutatur ab excommunicato non debet eum resalutare secundum glossam [?] sed potest dicere deus emendet vos … scandalum ex hoc sumant. Nota secundum Raymundum et Hostiensem quod excommunicati maiori excommunicatione … et idem intelligas ab ingressu ecclesie. Ar. xxxiii q. iiii … [93ra] et tunc est peccatum veniale. Nota etiam secundum Thomam quod non dicitur morosa delectatio secundum diuturnitatem … [93rb] nota quod minori excommunicatione ligatus potest alium excommunicatum a minori excommunicatione absolvere ut patet Extra t. [oder: c.?] Dudum. >De noticia excommunicacionis<. Quando autem animus dicatur scire aliquem excommunicatum … - … si ab adversario eius hoc audivit non debet sibi conscientiam formare  |s Verweise auf Raymundus de Pennaforti, Hostiensis, Thomas von Aquin (ab 93ra) und nicht näher spezifizierte Glossen als Quellen; Stellenangabe 92rb "Ar. xxxiii q. iiii" (?). 
596 3 0 |g 93va-93vb  |t De instrumentis bonorum operum (= Bened. reg. 4,1-77)  |r Benedikt von Nursia  |i >Gregorius [Greg. M. in evang. 19, 4]: Nullus murmurans regnum dei accipit<. Hec sunt instrumenta bonorum operum. In primis dominum deum diligere ex toto corde tota anima tota virtute deinde proximum tamquam se ipsum. Deinde non occidere non adulterare … [93vb] de dei misericordia numquam desperare. Ecce hec sunt instrumenta artis spiritualis que cum fuerint a nobis die noctuque incessabiliter adimpleta et in die iudicii reconsignata illa merces nobis a domino recompensabitur quam ipse promisit: [I Cor. 2,9:] Quod oculus non vidit … qui diligunt eum  |s Das Gregor-Zitat als zu diesem Abschnitt gehörig zu betrachten? Titel dazu? Evtl. nur eine Notiz auf einer zuvor leer gelassenen Zeile  |v Edition: CSEL 75, S. 31-37. 
596 3 0 |g 93vb-94rb  |t De xii gradibus humilitatis (= Bened. reg. 7,10-65; aliquot verbis et sententiis ommissis aut immutatis, v. i.)  |r Benedikt von Nursia  |i >Nota quod xii sunt humilitatis gradus<. Primus est si timorem dei sibi ante oculos suos semper ponens oblivionem omnino fugiat et semper sit memor omnium que precepit deus … - … dicens sibi in corde semper illud quod publicanus ille fixis in terram oculis dixit: Domine non sum dignus ego peccator levare oculos meos ad celum [cf. Luc. 18.13]  |s Einige Auslassungen und Abweichungen im Wortlaut gegenüber ed.; Nummern 1-12 am Rand bei Beginn eines Gradus  |v Edition: CSEL 75, S. 45-65. 
596 3 0 |g 94rb  |t Ex conlationibus patrum q. d. sententiae aliquot extractae  |r Johannes Cassianus  |i >In collationibus patrum<. [conl. 14,2:] Frustra ad conspectum dei tendit qui vitiorum contagia non declinat. [conl. 14,6:] Inpossibile est unum eundemque hominem simul universis fulgere virtutibus … - … ut sit in qualibet professione perfectus  |s "In colationibus patrum" am Rand (von gleicher Hand) hinzugefügt  |v Edition: CSEL 13, S. 399, 402. 
596 3 1 |g 94v  |t leer. 
596 3 0 |g 95ra-96vb  |t Stimulus amoris (recensionis, quae dicitur St.a. maior I, partis 3 capitula 12, 6, 13)  |r Ps.-Bonaventura (Jacobus Mediolanensis)  |i >Quod utiles sunt temptaciones servis dei<. O mire benignitatis altissime deus … [95va] quod ipse facere dignetur qui est benedictus in secula amen. >Quod homo ad raptum diversimode inebriatur<. Quia habemus in pluribus locis … [96ra] quia omnia debemus ad laudem dei referre. Quod ipse nobis concedat qui est per omnia benedictus amen. >Ad reprimendam temptacionem de predestinacione et prescientia capitulum<. Si de predestinacione aut presciencia dei … - … et eius dulci presencia iocundari  |s Verfasserfrage, Entstehungsgeschichte, Redaktionen vgl. 68rb-81rb; Auszug mit diesem Titel auch in einer Handschrift aus Mainz (StB., Hs. I 215b., 97v; vgl. Eisermann (2001), S. 125), woher auch diese Handschrift ursprünglich stammt (vgl. Entstehungs-, Besitz- und Sammlungsgeschichte)  |v Druck: Paris (1868), S. 688f., 680f., 689 [= St.a. maior I: III 12. 6. 13]. 
596 3 0 |g 96va-vb  |t Nota de differentia inter praescientiam et praedestinationem quae dicuntur intercedente cum exemplo Caesarii Heisterbacensis  |r Caesarius von Heisterbach  |i >Item aliter<. Nota quod presciencia et predestinacio in deo si secundum respectum considerantur dissimiliter se habent cum tamen in deo unum sint presciencia enim et ad mala et ad bona se habet predestinatio ad bonum tantum … [96vb] predestinacioni innitentes multi decipiuntur unde Cesarius [dial. 1,27:]: Lodewicus Langravius [sic] Thuringie literatus homo tanto errore erat deceptus … - … liberavit me deus a maximo errore  |s Exemplum in der zweiten Hälfte (Caesarius l.c.) im Wortlaut zum Teil abweichend gegenüber ed  |v Druck: Strange (1851), S. 32-34. 
596 3 0 |g 96vb-99vb  |t De familiaritate dei cum anima  |i >De familiaritate dei cum anima<. Promissi mei non immemor videlicet disserere de familiaritate dei cum anima quod in premissis distuli nunc autem tempus oportunum exequi prout mihi gratia Christi suggesserit attemptabo. Cum igitur contemplacio et dei familiaritas quadam videntur germanitate connexe ita ut in contemplacione dei familiaritas … ista largitur et offert. Queso promissa ultra ne protrahas sed quod vovisti reddas. Familiaritas dei cum homine est tribus modis primo … - … ibi enim beata vita in fonte bibitur hec Augustinus [gen. ad litt. 12, 26]. >Explicit de familiaritate dei<  |s Kurze Beschreibung (anonym; Traktat in diatribischer Form; 14. Jh., 1. H.?), Verweis auf Parallelhandschriften vgl. Cardelle de Hartmann (2007), S. 721. 
596 3 0 |g 100ra-102rb  |t Ex horologio sapientiae excerpta quaedam  |r Heinrich Seuse  |i >Ex libro qui intitulatur horologium sapiencie<. [ed. S. 424:] Sapiencia: Denique omnis creature decor quid est aliud … [100va] [ed. S. 436:] Amantissimus domini habitabit in eo confidenter [deut. 33,12] … [100vb] [ed. S. 590:] >Qualiter quilibet fidelis possit sapientiam divinam desponsare et quo modo per cottidiana quedam levia exercicia debeat se concinne in eiusdem amore renovare<. [ibid. (ed. S. 602):] Sciendum quod amatores seu cultores eterne sapientiae ... [101va] [ed. S. 572:] >Qualiter eterna sapiencia sit ex toto corde et ex tota anima iugiter vel omni tempore laudanda<. [ed. S. 573:] Discipulus: O dilecte mi … [102ra] [ed. S. 490:] ipsa est donum dei electum virga amorosa plaga paterna  |s Kleine Exzerpte von unterschiedlicher Länge (oft nur ein Satz, bisweilen ein ganzer Abschnitt) aus I 6. I 8. II 7. II 5. I 13  |v Edition: Künzle (1977), passim. 
596 3 1 |g 102v  |t leer. 
655 7 |a Handschrift  |2 gnd-content 
690 |a Ehemalige Signatur: Standort: Kartause Basel, Bibliotheca antiqua. Signatur: E lxxxv (alt)  |e E lxxxv (alt)  |2 han-A5 
700 1 |a Louber, Jakob  |d 1440-1513  |0 (DE-588)1024501442  |4 ann 
700 0 |a Jacobus  |c Mediolanensis  |d -1244  |0 (DE-588)100947433  |4 aut 
700 0 |a Johannes Bonaventura  |c Kardinal, Heiliger  |d 1221-1274  |0 (DE-588)118513176  |4 aut 
700 0 |a Anselm  |c Canterbury, Erzbischof, Heiliger  |d 1033-1109  |0 (DE-588)118503278  |e Verfasser  |4 aut 
700 0 |a Anselm  |c Canterbury, Erzbischof, Heiliger  |d 1033-1109  |t Orationes sive meditationes  |0 (DE-588)4432602-6 
700 1 |a Augustinus, Aurelius  |c Heiliger  |d 354-430  |0 (DE-588)118505114  |e Verfasser  |4 aut 
700 0 |a Dionysius  |c Areopagita  |d ca. 5./6. Jh.  |0 (DE-588)118679694  |4 aut 
700 0 |a Alcher  |c von Clairvaux  |0 (DE-588)102420033  |4 aut 
700 0 |a Jacobus  |c Genua, Erzbischof  |d 1228-1298  |0 (DE-588)118556401  |4 aut 
700 0 |a Gratianus  |c de Clusio  |d -1158  |0 (DE-588)118541625  |4 aut 
700 0 |a Raimundus  |c de Pennaforti  |d 1175-1275  |0 (DE-588)118787756  |4 aut 
700 0 |a Henricus  |c de Segusia  |d 1200-1270  |0 (DE-588)100945716  |4 aut 
700 0 |a Thomas  |c von Aquin, Heiliger  |d 1225-1274  |0 (DE-588)118622110  |4 aut 
700 0 |a Benedikt  |c Montecassino, Abt, Heiliger  |d 480-547  |0 (DE-588)118508911  |4 aut 
700 0 |a Gregor  |b I.  |c Papst  |d 542-604  |0 (DE-588)118541838  |4 aut 
700 1 |a Cassianus, Johannes  |d 360-435  |0 (DE-588)118712489  |4 aut 
700 0 |a Caesarius  |c von Heisterbach  |d 1180-1240  |0 (DE-588)118518283  |4 aut 
700 1 |a Seuse, Heinrich  |d 1295-1366  |0 (DE-588)118613510  |4 aut 
700 0 2 |a David  |c von Augsburg  |d 1200-1272  |t De exterioris et interioris hominis compositione secundum triplicem statum incipientum, proficientium et perfectorum  |0 (DE-588)4620575-5 
700 0 2 |a Jacobus  |c Mediolanensis  |d -1244  |t Stimulus amoris  |0 (DE-588)4703061-6 
700 0 2 |a Alcher  |c von Clairvaux  |t De spiritu et anima  |0 (DE-588)1123663122 
700 0 2 |a Jacobus  |c Genua, Erzbischof  |d 1228-1298  |t Legenda aurea  |0 (DE-588)4133343-3 
700 0 2 |a Gratianus  |c de Clusio  |d -1158  |t Decretum  |0 (DE-588)4072001-9 
700 1 2 |a Cassianus, Johannes  |d 360-435  |t Conlationes patrum  |0 (DE-588)4448383-1 
700 0 2 |a Caesarius  |c von Heisterbach  |d 1180-1240  |t Dialogus miraculorum  |0 (DE-588)4269293-3 
700 1 2 |a Seuse, Heinrich  |d 1295-1366  |t Horologium sapientiae  |0 (DE-588)4245607-1 
710 2 |a Kloster St. Margarethental  |0 (DE-588)4682346-3  |e Früherer Eigentümer  |4 fmo 
710 2 |a Kloster St. Michael Mainz  |0 (DE-588)3072620-7 
730 0 |a Benedikt  |c Montecassino, Abt, Heiliger  |d 480-547  |t Regula Benedicti  |0 (DE-588)4005488-3 
830 0 |a Abteilung B VII  |v 29  |w 991170524910505501 
852 4 |b A100  |c 102HSS  |j UBH B VII 29  |9 (41SLSP_UBS)9972440065905504 
856 4 2 |u http://www.manuscripta-mediaevalia.de/hs/katalogseiten/HSK0503a_b0783_jpg.htm  |z Meyer/Burckhardt online 
856 4 1 |u http://dx.doi.org/10.7891/e-manuscripta-131036  |z Online via e-manuscripta 
900 |f HANcollect_this handschrift 
900 |a HANunikat 
900 |f HANemanuscriptabsub 
910 |c Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC-BY zur Weiternutzung zur Verfügung. 
949 |c 102HSS  |p 12  |j UBH B VII 29  |b A100  |9 (41SLSP_UBS)9972440065905504 
986 |a (41SLSP_UBS)9972440065905504  |9 (41SLSP_UBS)9972440065905504 

Basisinformationen

Signatur:
  • Basel, UB, UBH B VII 29
Ressourcentyp:
Buchhandschrift
Digitalisat:
Titel:
De exterioris et interioris hominis compositione (aliaque ascetica, monastica sim.)
Entstehungsangaben:
14. Jahrhundert
Entstehungszeit (normiert):
1300 - 1399
Physische Beschreibung:
  • 1 Band (102 Blätter); 22,5 x 16 cm
Physische Beschaffenheit:
  • Pergament
Serie:
Abteilung B VII; 29

Sucheinstiege

Körperschaft:

(weitere ohne Rolle)

Formschlagwort:

Hierarchie/Kontext

Wird geladen...

Inhalt und innere Ordnung

Inhalt:
  • [1r]. Signatur (aktuell), sonst leer
  • [1va-19vb]. Formula de interioris hominis reformatione ad proficientes (sc. operis integri sec. ed. Quaracchi liber secundus). David ab Augusta. >Incipit liber de reformatione mentis prologus<. Collationes meas quas pro exhortatione ad novicios nostros vel ad alios religiosos aliquando facere solebam … [1vb] cum hoc non pro aliis sed pro me principaliter et novis et rudibus in via dei meique similibus intenderim inchoare in priori formula etc. >Explicit prologus<. [2ra] >Incipit formula de reformacione interioris hominis id est mentis<. In priori formula noviciorum … - … quando ad terrena eas remittimus hostis roboratur. Verfasserfrage, Entstehungsgeschichte, Einheit des Werkes, Reihenfolge der Bücher vgl. ed. S. IX-XVIII: "De exterioris et interioris hominis compositione secundum triplicem statum incipientium, proficientium et perfectorum libri tres" in den Handschriften (antiquiores) David von Augsburg oder (recentiores) dem Heiligen Bonaventura (bisweilen auch anderen: Bernhard, Hugo) zugeschrieben, oft auch (wie hier) anonym; Autorschaft des David von Augsburg gilt für Buch 2 (Buchüberschrift "Formula de interioris hominis reformatione ad proficientes"; vgl. ed. S. 63) und 3 (Buchüberschrift "De septem processibus reiligiosorum"; vgl. ed. S. 161) als gesichert (vgl. ed. S. IXf.); Buch 1, Teil 1 nach Ansicht der Herausgeber ebenfalls mit Sicherheit dem David von Augsburg zuzusprechen (vgl. ed. S. XI-XIV); Buch 1, Teil 2 von den Herausgebern als späterer, aber dem David von Augsburg nicht abzusprechender Zusatz zu Buch 1, Teil 1 gewertet (vgl. ed. S. XIVf.; S. 36, Anm. 2); Überlieferung: oft unvollständig (Einzelbücher bzw. von Buch 1 entweder nur Teil 1 oder nur Teil 2) und mit Abweichungen in der Reihenfolge; Buch 2, 3, 1 wie hier vgl. ed. S. XIII; diese Handschrift: Bl. 1 (Prolog Buch 2), Bll. 2-19 (Buch 2), Bll. 20-68 (Buch 3, der hier allein vorhandene Teil 2 von Buch 1, Verzeichnis am Ende) ursprünglich offenbar (kodikologisch) je separate erst nachträglich in dieser Weise zusammengeführt Einheiten (Bl. 1: Einzelblatt; Bll. 2-19 und 20-68: beträchtliche Unterschiede in Schrift, Ausstattung; Verzeichnis 67va-68rb berücksichtigt nur Bll. 20-68); Kapiteleinteilung anders als Druck, kleinteiliger; Kapitelüberschriften ganz verschieden; Parallelhandschriften UB Basel: B X 27 (lib. 2, 3; anon.), A IX 37 (lib. 1 pars 2; anon.), A V 39 (lib. 3, 1 pars 2; anon.), A VI 37 (lib. 1-3; David von Augsburg); ed. S. XXI, Nr. 23: Basler Handschriften, bis auf diese Handschrift alle genannt. Druck: Quaracchi (1899), S. 63-160.
  • [20ra-63rb]. De septem processibus religiosorum (sc. operis integri sec. ed. Quaracchi liber tertius). David ab Augusta. >Primus profectus<. >De fervore noviciorum<. [Vorspann:] Profectus religiosorum vii distinguitur processibus licet non ab omnibus attingantur [von 2. Hd. am Rd. ergänzt:]: primus est fervoris secundus laboris tertius consolacionis quartus temptacionis quintus remediorum sextus virtutis septimus sapientiae. [cap. I:] Primus est in fervore noviciatus … - … gracias agimus pro acceptis vel promissis que nobis dominus concedat amen [von 2. Hd. am Rd. ergänzt:] >Explicit tractatus de profectibus religiosorum<. Verfasserfrage, Entstehungsgeschichte, Einheit des Werkes, Reihenfolge der Bücher, Kapiteleinteilung s. o.; Einteilung nach profectus; Kapitelzählung innerhalb eines profectus (vgl. das Verzeichnis 63rb-67va), Kapitelgrenzen oft anders als Druck, Kapitelüberschriften ganz verschieden. Druck: Quaracchi (1899), S. 161-378.
  • [63rb-67va]. Viginti passus de virtute bonorum religiosorum ad novitios (sc. operis integri sec. ed. Quaracchi libri primi pars altera). David ab Augusta. >Hic incipiunt passus de virtute bonorum religiosorum<. Quod nimis remissum regnum nutrit vicia in subditis et religionem confundit … [63va] >Incipit secundus liber de interiori homine<. >Quod nimis remissum regimen nutrit vicia in subditis et religionem<. Si vis in spiritu proficere et hoc esse … - … nec ullam ei reverenciam exhiberi [von 2. Hd. am Rd. ergänzt:] >Explicit<. Verfasserfrage, Entstehungsgeschichte, Einheit des Werkes, Reihenfolge der Bücher s. o.; Kapiteleinteilung: 18 gegenüber Druck 15 Kapiteln (Druck fortlaufend, d.h. vom Anfang von Buch 1, Teil 1, gezählt); die letzten drei Kapitel Druck in dieser Handschrift je auf zwei Kapitel aufgeteilt; Kapitel 34 endet einen Abschnitt eher als Druck (" … denuntiandi necessitate"); Kapiteleinteilung ansonsten wie Druck, Kapitelüberschriften ganz verschieden. Druck: Quaracchi (1899), S. 36-57.
  • [67va-68rb]. Index eorum, quae foliis 20ra-67va continentur. >Incipiunt tituli super librum vii profectuum religiosorum<. >Profectus primus<. >Tractatus de inchoantibus<. De fervore noviciorum … - … octo affectibus trahitur homo ad communicandum sequuntur optimi passus de virtute bonorum religiosorum. Verzeichnis für 20ra-67va: 1) 20ra-63vb ("De septem processibus religiosorum"): Verzeichnis nach Profectus (ed. Processus) und Kapiteln; Profectus 1-7 durchgezählt, Kapitelzählung beginnt bei jedem Profectus neu; Kapitelüberschriften entsprechend den 20ra-63rb in Rot an den Rand geschriebenen; 2) 63rb-67va ("Passus de virtute bonorum religiosorum"): nur Titel genannt (Kapitelübersicht vgl. 63rb-va).
  • [67v]. Flos monachorum. Flos monachorum: ad cor redeas, vide quid agas, agenda ne differas, vera loquaris, in domino leteris, nimia fuge, caute loquere, ne iteres aspectum ... - ... mentem compone, perfectioni stude, deum time ut ut [sic] iudicem, dilige ut patrem. Marginalie am linken Rand; 23 kurze Regeln.
  • [68rb-81rb]. Stimulus amoris (recensionis, quae dicitur St.a. maior Ia). Ps.-Bonaventura (Jacobus Mediolanensis). Iste liber qui intitulatur stimulus amoris in dulcissimum et piissimum Ihesum salvatorem nostrum in tres dividitur partes in quarum prima agitur de gloriosa passione in secunda de hiis que ad contemplacionem dispositam [sic] sunt in tercia de ipsa contemplacionis quiete. >Incipit devotus stimulus amoris Christi<. Currite gentes undique et miramini … - … misericors est deus qui est benedictus et laudabilis et gloriosus in secula seculorum amen. >Explicit stimulus amoris in dulcissimum Ihesum Christum dominum nostrum filium dei patris unigenitum natum de beata virgine<. Verfasserfrage, Entstehungsgeschichte, Redaktionen vgl. Eisermann (2001): Stimulus amoris, sehr häufig (mehr als 500 Handschriften; op. cit. S. 227-229), drei Hauptredaktionen: St.a. minor, St.a. maior I, St.a. maior II; weitere Bearbeitungsstufe nach Eisermann: St.a. maior Ia; St.a. minor: Urtext des Jacobus von Mailand OFM, entstanden kurz vor 1300, 23 Kapitel in der Ausgabe Quaracchi (1905) (vgl. op. cit. S. 62, 229-236); St.a. maior Ia: Umarbeitung des St.a. minor, erstes Viertel des 14. Jahrhunderts, ausgewählte Kapitel des St.a. minor, umgestellt, einige neue Kapitel interpoliert und in drei Bücher eingeteilt (vgl. op. cit. S. 62, 236-241); St.a. maior I: Erweiterung des St.a. maior Ia (St.a. maior Ia also offenbar keine epitomisierte Fassung von St.a. maior I!), ebenfalls noch erstes Viertel des 14. Jahrhunderts, Kapitelbestand durch einen unbekannten Redaktor erheblich erweitert unter Beibehaltung der Einteilung in drei Bücher, meistverbreitete Version, mit dem Einsetzen der Drucküberlieferung zur kanonischen Fassung geworden (vgl. op. cit. S. 62, 241-246); St.a. maior II: vollständige Umarbeitung des St.a. maior I, zweite Hälfte des 14. Jahrhunderts, Auflösung der Bucheinteilung, in der Überlieferung unterschiedlich realisierte Aufteilung in 58 bis 73 Kapitel (op. cit. S. 63, 246-250); innerhalb dieser Redaktionen wiederum grosse Varianz der Textgestalt (op. cit. scheint keine Zusammenstellung zu geben, welche Kapitel zum Grundbestand der verschiedenen Fassungen gehören); diese Handschrift: St.a. maior Ia (vgl. Beschreibung op. cit. S. 77); Kapiteleinteilung, aber keine Bucheinteilung (trotz Vorbemerkung 68rb "in tres dividitur partes"), wohl anonym; enthält (ed. Paris (1868) [= St.a. maior I]): I 1-4. II 1. 3-6. 9. 10. Transfige (s.u.). III 1-5; Beachte: II 6 am Ende, Zusatz: "Beate virginis meritis et sancta Agneta intercedente cuius facies fuit insignata ut nullum preter Cristum admitteret amatorem"; II 9 letzter Satz fehlt; Transfige = 2. Prolog St.a. maior I (ed. S. 632); III 2 und 3 zusammengenommen, dazwischen die Überleitung: "nullus potest cum deo perfecte esse qui alicui creature alligatum suum inclinatum habet affectum". Druck: Paris (1868), S. 631-641, 662f., 666-670, 672-674, 632f., 677-680 [= St.a. maior I: I 1-4. II 1. 3-6. 9. 10. Transfige. III 1-5 (s.o.)].
  • [81rb]. Oratio. Anselm von Canterbury (Ps.-Dionysius Areopagita). Anselm. orat. 10 (MPL 158, 877) = Ps. Aug. meditat. 1 (MPL 40, 901); nur Zeilen 1-4, etwas anderer Wortlaut. >Oracio sancti Dionysii<. Domine deus meus da cordi meo te desiderare desiderando querere querendo invenire inveniendo tenere tenendo amare amando peccata redimere redempta non iterare. Druck: s.o.
  • [81rb]. Oratio. Ps.-Augustinus. Scribe dulcissime domine Ihesu wlnera tua in corde meo precioso sanguine tuo ut in eis legam tuum dolorem et tuum amoren ... - ... in nomine patris et filii et spiritus sancti fiat fiat [sic].
  • [81va-88ra]. Libellus de spiritu et anima (pars posterior, c. 35-50). Alcher von Clairvaux (?) (Ps.-Augustinus). >Incipit liber de spiritu et anima tertius<. >Capitula<. >i<. De multiplici dignitate condicionis humane ... >xvi<. De sensibus et contra errorem Didimi de spiritu hominis et quantum homini valet cognicio sui. >De multiplici dignitate condicionis humane<. Tanta dignitas humane condicionis esse dinoscitur ut ... - ... ex desiderio patrie sue et visionis dei quem cernere finis. >Explicit tercius de spiritu et anima<. Hier offensichtlich eine Einteilung in mind. drei Bücher zugrunde gelegt; die fehlende Passage am Schluss bildete vielleicht in dieser Einteilung ein weiteres Buch, evtl. auch mehrere; gewöhnlich ein Buch (libellus); enthält Kapitel 35-50; Kapiteleinteilung nicht immer mit Druck übereinstimmend; Verfasserfrage nicht endgültig geklärt, vgl. Norpoth (1971), S. 37-72; weitergehende Literaturhinweise vgl. Compendium Auctorum Latinorum Medii Aevi (C.A.L.M.A.), vol. 1, S. 144. Druck: MPL 40, 803-816.
  • [88ra-91rb]. Expositio vii sigillorum libri signati (cf. apoc. 5,1 ff.). >Incipit exposicio vii sigillorum libri signati per Iohannem in apocalipsi descripti<. Nota quod dominus assumptus est in celum ut vii sigilla libri reserata et reseranda monstraret unde Iohannes in apokalypsi [5,1] Vidi in dextera sedentis … [5,6f.] Et ecce vidi in medio throni … et accepit de dextera seni [?] et cetera. Nota quod libri quem Iohannes in dextera super thronum sedentis vidit erat propositum … Hic autem liber signatus erat vii sigillis que neque ab angelis neque ab homine aliquo nisi a solo agno in ara crucis immaculato hoc est a dei filio poterant reserari. Primum sigillum apertum fuit in nostre carnis assumpcione secundum in dei passione … septimum in beata electorum glorificatione. De primi igitur sigilli apercione dicitur in apokalypsi: [6,1] Et vidi quod cum aperuisset agnus unum de vii sigillis … - … filio dei serviamus ut cum electis congregati cum ipso post modum ab omni gemitu sileamus. Aufbau: 88ra-b: Einleitung, Vorbemerkung; 88rb: Kurzerklärung zu den sieben Siegeln; 88rb-Schluss: Ausführliche Erklärung zu den sieben Siegeln (Abschnitte zu den einzelnen Siegeln durch Paragraphenzeichen abgesetzt).
  • [89va-91rb]. De vii sigillis conscientiam claudentibus (cf. apoc. 5,1 ff.). >Exposicio vii sigillorum nostram conscienciam claudencium ne in ea quicquam boni legere valeamus<. Septem possunt assignari que impediunt ne conscientiam nostram cognoscamus et possunt appellari septem signacula sive firmacula libri signati de quo legitur in apokalypsi [5,12] Dignus … [89vb] Inpedimenta autem sunt hec que secuntur vedelicet [sic]: Peccatorum defensio peccatorum excusacio peccatorum alterius et non suorum consideracio peccatorum celacio boni propositi extinctio peccancium multitudo in mundanis occupacio … - … sentenciam pro te valeas recitare prestante domino deo nostro amen. Aufbau: 89va-b: Einleitung, Vorbemerkung; 89vb: Auflistung der sieben impedimenta (sigilla); 89vb-Schluss: Ausführliche Erklärung zu den sieben impedimenta (sigilla); auch StB Mainz Hs I 48, 243v und HS I 135, 39v-41v und HS I 285, 3v-6r und HS I 289, 76v-79v; UB Eichstätt Cod. St 450, 156v-158r (dort Bernhard von Clairvaux zugeschrieben).
  • [91va-92ra]. Excerpta aliquot ex legenda aurea. Jacobus de Voragine. >Nota differentiam inter apparenciam bonorum angelorum et malorum<. [De nativitate sancti Ioh. Baptistae (ed. S. 357):] Proprium est bonorum ex sua visione territos benigna exhortacione protinus consolari e contra mali angeli se in lucis angelos transfigurantes si quos ex sui presencia territos sentiunt ampliori eos horrore concuciunt. [ed. S. 358f.:] Item notandum quare Iohannes dicitur plus quam propheta … tanto Iohannes propinqiuor Christo non tamen Christus. [De sanctis Machabaeis (ed. S. 454f.):] Item notandum quod ecclesia orientalis facit festa … [91vb] Iohannes Beleth in summa de officiis. [De sancto Sixto, (ed. S. 483f.):] Item notandum quod in die Sixti etiam est festum transfigurationis domini … - … ita legitur in libro qui dicitur mitrale. Exzerpte von unterschiedlicher Länge (bisweilen nur ein Satz); nicht als der Legenda aurea entstammend gekennzeichnet. Druck: ed. Graesse 1890.
  • [92ra]. Decretum Gratiani c.1 q.1 c.94 (ed. Sp. 391f.); adiecto qui dicitur apparatu, sc. glossa vel commentarius ut vid. Gratianus de Clusio. Augustinus dicit quod verbum dei et corpus Christi eque servandum est et est textus decreti in causa prima et quaestio prima: Interrogo vos fratres et sorores … sua negligencia in terram cadere permiserit. Apparatus: Verbum est predicatio que plures convertit et plus hominem compungi facit … sed per corpus Christi tantum venialia tolluntur ut de con[secratione] dis[tinctio] et [?] [oder: 2?] Iteratur [= c. 71] et cetera et secundum [?]: Non obstat supra eodem multi negligenter … de con[secratione] d[istinctio] ii que bene [statt: Qui bene (= c. 94, ed. Sp. 1352)?] et cetera. Decr. Grat. c.1 q.1 c.94 (ed. 391f.); im Anschluss zwei kleine Kommentare, Glossen; darin Verweis auf zwei Stellen im Decr. Grat.: de cons. D.2 c.71 (ed. 1341f.); de cons. D.2 c.94 (?) (Stellenangabe unklar; kein Kapitel mit Anfangsworten "Quae bene"; "Qui bene" (= c.94) naheliegende Korrektur, will vom Sinn her allerdings nicht recht passen). Druck: ed. Friedberg 1879.
  • [92rb-93va]. Notata varia de excommunicatione (sec. Raimundum de Pennaforti, Hostiensem, Thomam Aquinatem). >Nota de communicacione cum excommunicatis<. Cum quis salutatur ab excommunicato non debet eum resalutare secundum glossam [?] sed potest dicere deus emendet vos … scandalum ex hoc sumant. Nota secundum Raymundum et Hostiensem quod excommunicati maiori excommunicatione … et idem intelligas ab ingressu ecclesie. Ar. xxxiii q. iiii … [93ra] et tunc est peccatum veniale. Nota etiam secundum Thomam quod non dicitur morosa delectatio secundum diuturnitatem … [93rb] nota quod minori excommunicatione ligatus potest alium excommunicatum a minori excommunicatione absolvere ut patet Extra t. [oder: c.?] Dudum. >De noticia excommunicacionis<. Quando autem animus dicatur scire aliquem excommunicatum … - … si ab adversario eius hoc audivit non debet sibi conscientiam formare. Verweise auf Raymundus de Pennaforti, Hostiensis, Thomas von Aquin (ab 93ra) und nicht näher spezifizierte Glossen als Quellen; Stellenangabe 92rb "Ar. xxxiii q. iiii" (?).
  • [93va-93vb]. De instrumentis bonorum operum (= Bened. reg. 4,1-77). Benedikt von Nursia. >Gregorius [Greg. M. in evang. 19, 4]: Nullus murmurans regnum dei accipit<. Hec sunt instrumenta bonorum operum. In primis dominum deum diligere ex toto corde tota anima tota virtute deinde proximum tamquam se ipsum. Deinde non occidere non adulterare … [93vb] de dei misericordia numquam desperare. Ecce hec sunt instrumenta artis spiritualis que cum fuerint a nobis die noctuque incessabiliter adimpleta et in die iudicii reconsignata illa merces nobis a domino recompensabitur quam ipse promisit: [I Cor. 2,9:] Quod oculus non vidit … qui diligunt eum. Das Gregor-Zitat als zu diesem Abschnitt gehörig zu betrachten? Titel dazu? Evtl. nur eine Notiz auf einer zuvor leer gelassenen Zeile. Edition: CSEL 75, S. 31-37.
  • [93vb-94rb]. De xii gradibus humilitatis (= Bened. reg. 7,10-65; aliquot verbis et sententiis ommissis aut immutatis, v. i.). Benedikt von Nursia. >Nota quod xii sunt humilitatis gradus<. Primus est si timorem dei sibi ante oculos suos semper ponens oblivionem omnino fugiat et semper sit memor omnium que precepit deus … - … dicens sibi in corde semper illud quod publicanus ille fixis in terram oculis dixit: Domine non sum dignus ego peccator levare oculos meos ad celum [cf. Luc. 18.13]. Einige Auslassungen und Abweichungen im Wortlaut gegenüber ed.; Nummern 1-12 am Rand bei Beginn eines Gradus. Edition: CSEL 75, S. 45-65.
  • [94rb]. Ex conlationibus patrum q. d. sententiae aliquot extractae. Johannes Cassianus. >In collationibus patrum<. [conl. 14,2:] Frustra ad conspectum dei tendit qui vitiorum contagia non declinat. [conl. 14,6:] Inpossibile est unum eundemque hominem simul universis fulgere virtutibus … - … ut sit in qualibet professione perfectus. "In colationibus patrum" am Rand (von gleicher Hand) hinzugefügt. Edition: CSEL 13, S. 399, 402.
  • [94v]. leer.
  • [95ra-96vb]. Stimulus amoris (recensionis, quae dicitur St.a. maior I, partis 3 capitula 12, 6, 13). Ps.-Bonaventura (Jacobus Mediolanensis). >Quod utiles sunt temptaciones servis dei<. O mire benignitatis altissime deus … [95va] quod ipse facere dignetur qui est benedictus in secula amen. >Quod homo ad raptum diversimode inebriatur<. Quia habemus in pluribus locis … [96ra] quia omnia debemus ad laudem dei referre. Quod ipse nobis concedat qui est per omnia benedictus amen. >Ad reprimendam temptacionem de predestinacione et prescientia capitulum<. Si de predestinacione aut presciencia dei … - … et eius dulci presencia iocundari. Verfasserfrage, Entstehungsgeschichte, Redaktionen vgl. 68rb-81rb; Auszug mit diesem Titel auch in einer Handschrift aus Mainz (StB., Hs. I 215b., 97v; vgl. Eisermann (2001), S. 125), woher auch diese Handschrift ursprünglich stammt (vgl. Entstehungs-, Besitz- und Sammlungsgeschichte). Druck: Paris (1868), S. 688f., 680f., 689 [= St.a. maior I: III 12. 6. 13].
  • [96va-vb]. Nota de differentia inter praescientiam et praedestinationem quae dicuntur intercedente cum exemplo Caesarii Heisterbacensis. Caesarius von Heisterbach. >Item aliter<. Nota quod presciencia et predestinacio in deo si secundum respectum considerantur dissimiliter se habent cum tamen in deo unum sint presciencia enim et ad mala et ad bona se habet predestinatio ad bonum tantum … [96vb] predestinacioni innitentes multi decipiuntur unde Cesarius [dial. 1,27:]: Lodewicus Langravius [sic] Thuringie literatus homo tanto errore erat deceptus … - … liberavit me deus a maximo errore. Exemplum in der zweiten Hälfte (Caesarius l.c.) im Wortlaut zum Teil abweichend gegenüber ed. Druck: Strange (1851), S. 32-34.
  • [96vb-99vb]. De familiaritate dei cum anima. >De familiaritate dei cum anima<. Promissi mei non immemor videlicet disserere de familiaritate dei cum anima quod in premissis distuli nunc autem tempus oportunum exequi prout mihi gratia Christi suggesserit attemptabo. Cum igitur contemplacio et dei familiaritas quadam videntur germanitate connexe ita ut in contemplacione dei familiaritas … ista largitur et offert. Queso promissa ultra ne protrahas sed quod vovisti reddas. Familiaritas dei cum homine est tribus modis primo … - … ibi enim beata vita in fonte bibitur hec Augustinus [gen. ad litt. 12, 26]. >Explicit de familiaritate dei<. Kurze Beschreibung (anonym; Traktat in diatribischer Form; 14. Jh., 1. H.?), Verweis auf Parallelhandschriften vgl. Cardelle de Hartmann (2007), S. 721.
  • [100ra-102rb]. Ex horologio sapientiae excerpta quaedam. Heinrich Seuse. >Ex libro qui intitulatur horologium sapiencie<. [ed. S. 424:] Sapiencia: Denique omnis creature decor quid est aliud … [100va] [ed. S. 436:] Amantissimus domini habitabit in eo confidenter [deut. 33,12] … [100vb] [ed. S. 590:] >Qualiter quilibet fidelis possit sapientiam divinam desponsare et quo modo per cottidiana quedam levia exercicia debeat se concinne in eiusdem amore renovare<. [ibid. (ed. S. 602):] Sciendum quod amatores seu cultores eterne sapientiae ... [101va] [ed. S. 572:] >Qualiter eterna sapiencia sit ex toto corde et ex tota anima iugiter vel omni tempore laudanda<. [ed. S. 573:] Discipulus: O dilecte mi … [102ra] [ed. S. 490:] ipsa est donum dei electum virga amorosa plaga paterna. Kleine Exzerpte von unterschiedlicher Länge (oft nur ein Satz, bisweilen ein ganzer Abschnitt) aus I 6. I 8. II 7. II 5. I 13. Edition: Künzle (1977), passim.
  • [102v]. leer.

Anmerkungen

Sprache, Schrift:
Lateinisch

Geschichte

Entstehungs-, Besitz- und Sammlungsgeschichte:
Aus der Basler Kartause. Besitzeintrag 2r, oberer Rand, Hand Jakob Loubers "Ti / Reformatio interioris hominis E lxxxv / Cartusiensium in Basilea", darunter ein älterer radierter "Iste liber est Carthusiensium in minori Basilea datus eis a Carthusiensibus prope Magunciam", womit ein ebenfalls radierter, 20r unterer Rand, übereinstimmt "Iste liber est domus montis Sancti Michaelis prope Mogunciam Ordinis Carthsiensium in Alemannia"; Schreiber (1927) kennt diese Handschrift nicht; im alten Standortsverzeichnis der bibliotheca antiqua (Registrum pro antiqua bibliotheca Cartusiae Basiliensis, AR I 2) unter der von Louber eingetragenen Signatur eingeordnet, unter derselben Signatur im alphabetischen Katalog (Repertorium universale in librariam Cartusiae Basiliensis, AR I 4a) insgesamt 7 Einträge: 37v, 41v, 67v, 86v, 91r, 175v, 273v.
Akzession:
  • Eigentümer: Öffentliche Bibliothek der Universität Basel
Ehemalige Signatur:
Ehemalige Signatur: Standort: Kartause Basel, Bibliotheca antiqua. Signatur: E lxxxv (alt); E lxxxv (alt)

Einband

Einband:
Mit dunkelbraunem Leder überzogene Holzdeckel, etwas über den Buchblock hinausragend, Rückenpartie erneuert; Pressmuster: vierfach unterteilte Rauten in rechteckigem Rahmen, Schnittpunkte der Rautenfelder und Eckfelder der äusseren Umrahmung mit kleinen quadratischen Stempeln (Blumenmuster) akzentuiert, auf dem hinteren Deckel ausserdem Fleur de lis. Eine einzige nach vorn greifende Schliesse, komplett. Gelbe und rote Ledersignakeln am vorderen Schnitt.

Buchblock

Beschreibstoff:
Ziemlich regelmässig beschnittenes, mittelstarkes Pergament, einzelne Defekte (Bll. 93, 94 Löcher).
Lagen:
(IV+1)⁹ (?) + (VI-2)¹⁹ + (VI-1)³⁰ + 5 VI⁹⁰ + II⁹⁴ + (V-2)¹⁰²; 1. Lage: Bl. 1 wohl als Einzelbl. hinzugefügt, jedenfalls ist kein Rest eines herausgeschnittenen Bl. erkennbar; vor Bl. 10 und 95 je zwei Bll., vor Bl. 20 ein Bl. herausgeschnitten; Reklamanten meist abgeschnitten, noch sichtbar 30v, 42v, 78v.
Zählungen:
Moderne Foliierung: 1-102.

Ausstattung

Rubrizierungen:
Abschnittsinitialen, Titel (teils im Text, teils am Rand), Strichelung der Satzanfänge rot.
Initialen:
20ra (Beginn von Hand 2) grössere Initiale (P) rot und blau mit feiner Filigranverzierung in ebensolchen Farben.
Einrichtung:
Schriftraum 15,5-16,5 x 10,5-11 cm; zweispaltig; 31/38 bis Bl. 19v mit dem Zirkel abgesteckte und ohne sichtbare Liniierung, nachher fein mit Tinte gezogene Zeilen.
Schrift:
Buchminuskel des 14. Jahrhunderts, mehrere Hände: 1) 2ra-19vb; 2) 20ra-30vb und 43ra-93va; 3) 93va-94rb, kursiv; 4) 95ra-101vb.
Zusätze:
Zusätze verschiedener Hände des 15. Jahrhunderts: 1) 1vab, saubere Antiqua ähnlich der Hand Jakob Loubers; 2) 102rab, grobe Minuskel; Im Text zahlreiche Korrekturen sowie Ergänzungen am Rand von verschiedenen Händen.

Hinweise

Bibliographischer Nachweis:
  • Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Basel : beschreibendes Verzeichnis. Abt. B, Theologische Pergamenthandschriften / bearb. von Gustav Meyer und Max Burckhardt. - Basel : Universitätsbibliothek, 1960-1975. - Bd. 1, S. 783-789
  • Janner, Sara u. Jurot, Romain. - Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus, Bd. 9: Schweiz, 2 Teile. - Wien, 2001, Bd. 2 S. 38
Literatur:
  • Johannes Bonaventura, Stimulus amoris, in: S. Bonaventurae opera omnia, ed. A. C. Peltier, Bd. 12. - Paris 1868, S. 631-703.
  • Corpus iuris canonici, pars prior, Decretum magistri Gratiani, ed. Aemilius Friedberg. - Leipzig 1879.
  • Jacobus de Voragine, Legenda aurea, ed. Theodor Graesse. - Breslau 1890.
  • David ab Augusta O.F.M., de exterioris et interioris hominis compositione secundum tripliem statum incipientium, proficientium et perfectorum libri tres, ed. a pp. Collegii S. Bonaventurae. - Ad Claras Aquas (Quaracchi), 1899.
  • Norpoth, Leo. - Der pseudo-augustinische Traktat: de spiritu et anima, philosophische Dissertation, München 1924, erstmals gedruckt und anstelle einer Festschrift dem Autor zu seinem 70. Geburtstag am 14. April 1971 überreicht. - Köln und Bochum, 1971.
  • Benedicti regula, ed. Rudolph Hanslik. - Wien 1977 (CSEL 75).
  • Heinrich Seuse, Horologium sapientiae, ed. Pius Künzle OP. - Freiburg Schweiz, 1977.
  • Eisermann, Falk. – «Stimulus amoris»: Inhalt, lateinische Überlieferung, deutsche Übersetzungen, Rezeption (Münchner Texte und Untersuchungen zur Deutschen Literatur des Mittelalters 118). – Tübingen 2001.
  • Johannes Cassianus, Collationes, ed. Michael Petschenig, editio altera supplementis aucta curante Gottfried Kreuz. - Wien 2004 (CSEL 13).
  • Cardelle de Hartmann, Carmen. – Lateinische Dialoge 1200-1400: Literaturhistorische Studie und Repertorium (Mittellateinische Studien und Texte 37). – Leiden, 2007.
Externer Link:

Zugriffs- und Benutzungsbestimmungen

Zugangsbestimmungen:
  • Es gelten die generellen Benutzungsregeln für den Sonderlesesaal
Urheberrecht Metadaten:
Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC-BY zur Weiternutzung zur Verfügung.

Bearbeitungsstand

Interne Bearbeitung:
  • Verzeichnung=Description=Inventaire; Dez. 2021; HAN-Katalogisierungsregeln; revidiert; Flury/Fischer
  • Digitalisierung=Digitization=Numérisation; Mai 2019; TIFF
  • Erschliessungsniveau Normalniveau; Verzeichnung=Description=Inventaire; September 2021; HAN-Katalogisierungsregeln; Normalaufnahme nach: Meyer/Burckhardt (s. dort für weitergehende Informationen; Abweichungen gegenüber Meyer/Burckhardt: Neuere Literatur, Editionen berücksichtigt; Exzerpte ohne Urheberangabe (Legenda aurea, Regula Benedicti) durch Datenbank-Recherche den jeweiligen Autoren zugeordnet), mit Ergänzungen; Fischer

Identifikatoren

Systemnummer:
991170524910505501
Andere Systemnummer:
  • (HAN)000079264DSV05
  • (EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170524910505501
  • (41SLSP_UBS)9972440065905504
Digital Object Identifier:
Quelle: