Collectarius OCist („Collectaneum“)
Kurzformat
Collectarius OCist („Collectaneum“) / 3. Viertel des 13. Jahrhunderts
1 Band (128 Blätter) : mit Buchschmuck/Illustration ; 22 x 17,5 cm - Pergament
-
Aarau, KB AG, AKB MsWettQ 3
LEADER | 00000ntmaa2200000 c 4500 | ||
---|---|---|---|
001 | 991170516269905501 | ||
005 | 20240312034615.0 | ||
008 | 191129q12501274xx 00| | lat d | ||
019 | |a Rekatalogisierungsgrad teil |5 HAN | ||
019 | |a Exemplarspezifische Aufnahme, gesperrt für Veränderungen und das Anhängen von Signaturen. |5 HAN/11.11.2020/bmt | ||
035 | |a (HAN)000356266DSV05 | ||
035 | |a (EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170516269905501 | ||
035 | |a (41SLSP_ABN)999067690408281 |9 (41SLSP_ABN)999067690408281 | ||
040 | |a CH-001880-7 |b ger |e HAN-Katalogisierungsregeln | ||
046 | |a q |c 1250 |e 1274 | ||
245 | 1 | 0 | |a Collectarius OCist („Collectaneum“) |
264 | 0 | |c 3. Viertel des 13. Jahrhunderts | |
300 | |a 1 Band (128 Blätter) |b mit Buchschmuck/Illustration |c 22 x 17,5 cm | ||
336 | |b sti |2 rdacontent | ||
336 | |b txt |2 rdacontent | ||
337 | |b n |2 rdamedia | ||
338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
340 | |a Pergament | ||
510 | 4 | |a Bretscher-Gisiger, Charlotte / Gamper, Rudolf. - Katalog der mittelalterlichen Handschriften des Klosters Wettingen. Katalog der mittelalterlichen Handschriften in Aarau, Laufenburg, Lenzburg, Rheinfelden und Zofingen. - Dietikon, 2009, S. 164-167 | |
510 | 4 | |a Schönherr, Alfons. - Handschriftenkatalog der Aargauischen Kantonsbibliothek. Manuskript. Bd. 2: Die Handschriften der Abtei Wettingen. - 1953-1957, Nr. 48 | |
546 | |a Lateinisch | ||
561 | |a Nach Kalendar und Leseordnung zisterziensisch. Heiligenkalender und Festgrade entsprechen dem Stand des dritten Viertels des 13. Jhs. Bruckner vermutet Johannes von Strassburg als Schreiber; Schönherr identifiziert die Hs. mit dem „Diurnale sinistri chori“, das Johannes von Strassburg gemäss seiner Bücherliste von 1273 eigenhändig geschrieben hatte. Die Schriften des vorliegenden „Collectaneums“ zeigen jedoch keine Übereinstimmung mit der Schrift des Johannes von Strassburg in den Handschriften, die ihm zuverlässig zugeordnet werden können (AA/3115, Zentralbibliothek Zürich, Car. C. 175). Besitzer: Wettingen OCist, 13. Jh., nach den Anniversareinträgen im Kalendar 2r "Anniversarius H[einrici] nobilis fundatoris nostri qui obiit anno domini mo.cco.xlo.vio" und 6r "Anniversarius fundatricis in Wettingin cuius fuit predium in Uren" sowie den chronikalischen Einträgen 14v-15r. 1r, 16v, 17r, 62r, 110v und 119v Stempel "Kantonsbibliothek Aargau", 19.-20. Jh. | ||
563 | |a Mit hellem Leder bezogene Holzdeckel, Wettinger Einband des 17. Jhs. Streicheisenlinien, Einzel- und Rollenstempel zum Teil wie MsWettQ 4. Zwei nach vorn greifende Kantenschliessen mit Messingteilen. Je 4 Eckbeschläge, hinten einer verloren; je ein Buckel in der Mitte. Blau-weisse Kapitale. 4 Lesebändchen aus hellem Leder. Spiegelblätter Pergament, vorn: Hymnarfragment AH 50 Nr. 267 (6b-11a), 268 (1-7a), 14.-15. Jh.; hinten (= Bl. 120) abgelöst. Vorsatzblätter (I-IV, V-VIII) Papier. Nachträglich angebrachter brauner Lederrücken mit Goldprägung und rotem Titelschild "Breviarium Cisterciens[e]", 18. Jh., die darunter stehende Wettinger Bibliotheksignatur, nach Schönherr Q.III.32, von späterem Papierschild verdeckt | ||
581 | |a Bruckner, Albert. - Scriptoria medii aevi Helvetica, Bd. 7: Schreibschulen der Diözese Konstanz. Aargauische Gotteshäuser. - Genf 1955, S. 105f. und 114, Taf. 36 | ||
581 | |a Schönherr, Alfons. - Über das älteste Buchwesen im Kloster Wettingen, in: Badener Neujahrsblätter 31 (1956), S. 35f.; | ||
581 | |a Hoegger, Peter. - Die Kunstdenkmäler des Kantons Aargau, Bd. 8: Der Bezirk Baden III: Das ehemalige Zisterzienserkloster Marisstella in Wettingen. - Bern 1998, S. 359, Nr. 5. | ||
583 | 1 | |b Verzeichnung=Description=Inventaire |c November |f HAN-Katalogisierungsregeln |i Rekat teil nach Bretscher/Gamper (2009) |k Rudolf Gamper | |
583 | 1 | |a Erschliessungsniveau Normalniveau | |
596 | 3 | 1 | |g Ir-IVv |t leer |
596 | 3 | 0 | |g 1r |t Commemoratio Mariani et Getulii (Nachtrag, 17. Jh.) |i >Pro quottidiana commemoratione de sanctissimis patronis nostris Mariane [sic] et Getulio. Collecta<. >Versus<. Gloriosus deus in sanctis suis ... 1651 erhielt Wettingen durch die Vermittlung des Leutnants der Schweizergarde Rudolf Pfyffer die Reliquien der römischen Märtyrer Marianus und Getulius |v Hoegger, KDM Aargau 8, S. 8 |
596 | 3 | 0 | |g 1v-10r |t Kalendar, zisterziensisch |s Goldene Zahl, Sonntagsbuchstaben, Kalenden, Nonen, Iden, Angaben zu Länge von Tag und Nacht. |
596 | 3 | 0 | |g 1v-10r |t Kalendar, Nachträge, 13. und 14. Jh. |i Genovefe virginis [3. 1.]; Iuliani episcopi et confessoris [29. 1.]; Thome de Aquino confessoris non pontificis [7. 3.]; Hugonis confessoris [29. 4.]; Petri martiris [29. 4.]; Victoris martiris patronus in Kuilwangen [8. 5.]; Margarete virginis et martiris [20. 7.]; Beate Anne genitricis virginis gloriose in Rot [26. 7.]; Octava beati Bernardi [27. 8.]; Wenzeslay martiris [28. 9.]; Malachie episcopi et confessoris [5. 11., auf Rasur]; Conceptio beate Marie virginis in Rot [8. 12.]; Nachtrag, 15. Jh.: Translatio sancti Benedicti abbatis [11. 7.] |s Heiligenkalender und Festgrade entsprechen dem Stand des dritten Viertel des 13. Jhs. |v Backaert, M. Bernard. - L’évolution du calendrier citerciens, in: Collectanea ordinis Cisterciensium reformatorum 12 (1950), S. 81-94, 302-316; 13 (1951), S. 108-127, S. 121 |
596 | 3 | 0 | |g 1v-10r |t Kalendar, Anniversareinträge von verschiedenen Händen des 13. und 14. Jhs. (Nachträge) |i Anniversarius H[einrici] nobilis fundatoris nostri qui obiit anno domini mo.cco.xlo.vio [30. 1.]; Anniversarius ducis Burgundie [8. 2.]; Anniversarius Honorii [III.] pape [† 1227; 18. 3.]; Anniversarius regis Anglie ... 3a feria post octavam Pasche ... [Richard I., †1199, Eintrag vor dem 1. 4.]; Anniversarius cardinalis Albanensis [9. 5.]; Anniversarius Simonis comitis Montisfortis et uxoris et liberorum eorundem necnon episcopi Prenestini [27. 6.]; Anniversarius fundatricis in Wettingin cuius fuit predium in Uren [14. 7.]; Anniversarius Theobaldi regis Navarrie [† 1253] et regine [12. 8.]; Anniversarius Margarete comitisse de Kiburch [† 1273; 2. 9.]; Anniversarius Blanche regine Francie [† 1252] et Roberti filii eius comitis Atrebatensis [† 1250; 28. 11.]; Anniversarius Innocentii pape iiiiti [† 1254] ... cum anniversario Stephani cardinalis [8. 12.] [weitere Hand:] et Reinherii cardinalis. Iste Innocentius contulit nobis tres ecclesias Wettingin, Riehein et Tellewile. Preterea optima privilegia habemus ab eo; Anniversarius regine Berengarie [† 1230] et comitisse Campanie ducisque Austrie [23. 12.]. |
596 | 3 | 0 | |g 10v-14r |t Komputistische Tafeln und Texte |i [Tabula terminorum. 11r Zeitrechnungstabelle 1121-1634; 11v Sonnenzyklus nach Gerlandus und Dionysius 1045-1549; 12r Osterzyklus]. [13r] Tertia tabula supraposita tabula principalis Gerlandi vel Dyonisii dicitur. Cuius longitudo per xxviii distinctiones protenditur ... >De contraria tabula<. Hiis itaque determinatis si quinque festa mobilia invenire volueris ad tabulam in opposito huic respondentem transeas ... 13v >Doctrina quomodo verificetur tabula si fuerit corrupta<. Ad artificialem littere tabularis inventionem presciantur duo tabularum abecedaria ... [Mit Schemazeichnung]. [14r] >De ciclo solari et tabula concurrentium verificatis<. Cicli solaris discretio secundum Gerlandum et veritatem habetur in hiis versibus: Fons est dans bis agro ... [Walther, Carmina 6730]. >Secundum Dionisium abbatem<. Ciclus vero solaris secundum Dyonisium non incipit ab anno a quo Gerlandus incipit ... |
596 | 3 | 0 | |g 14v-15r |t Notae dedicationum Wettingenses |i Anno ab incarnatione domini mo.cco.xxoviio. ii. idus Octobris indictionis prime fundata est domus sancte Marie in Wetingin sive Maris Stella ... - ... et lumine iugiter ardente |s Von verschiedenen Händen |v Monumenta Germaniae Historica. Scriptores 15/2, S. 1285f., nach dieser Hs. |
596 | 3 | 0 | |g 15v |t Urkundenabschrift |i Nos frater Bonifacius divina miseracione Bosoniensis episcopus ordinis sancti Augustini gerentes vices reverendi in Christo patris .H. dei gratia Constantiensis ecclesie electi ... |v Archiv des Hochloblichen Gottshauses Wettingen [Sammlung der Wettinger Urkunden], bearb. v. Abt Ulrich Meyer, gedruckt im Kloster durch Pater Joseph Meglinger 1694, S. 55 |v Regesta Episcoporum Constantiensium, Bd. 2, hrsg. v. Alexander Cartellieri, Innsbruck 1905, S. 4, Nr. 2873 vom 24./25. Februar 1294 |
596 | 3 | 1 | |g 16r |t Urkundenfragment |s Kaufurkunde eines Rudolf Müller, 15./16. Jh. |
596 | 3 | 0 | |g 16v |t Orationes |s Nachtrag, 16./17. Jh. |
596 | 3 | 0 | |g 17r-60r |t Proprium de tempore. |i >In adventu domini. Sabbato ante primam dominicam ad vesperas capitulum<. Ecce dies veniunt ... - ... >Dominica xxva<. ... pietatis tue remedia maiora percipiant. Per. >Expliciunt collecte atque capitula dominicarum simul et feriarum per totum annum< |s 1. Sonntag im Advent - 25. Sonntag nach Pfingsten. 20v Weihnachten; 23v Epiphanie; 28v Septuagesima; 44v Ostern; 52v Ascensio; 54v Pfingsten |v Entspricht weitgehend Dijon, Bibliothèque municipale Cod. 114 (Prototyp der Zisterzienserliturgie), 141rc-145rc. Nach 23v ist ein Blatt herausgeschnitten (Bl. 8 alter Zählung), Textverlust (=Dijon, 114, 142rc); nach 56v sind zwei Blätter (Bl. 42 und 43 alter Zählung) herausgeschnitten, Textverlust (=Dijon, Cod. 114, 145ra-rb) |
596 | 3 | 0 | |g 60r-98v |t Proprium de sanctis |i >Item incipiunt capitula et collecte de sanctis per circulum anni<. >In natali sancti Stephani prothomartiris. In laudibus et ad tertiam et ad vesperas capitulum<. Stephanus plenus gratia et fortitudine ... - ... >In natali sancti Thome apostoli quere totum [in natali unius apostoli]< |s Stephanus - Thomas |v Entspricht weitgehend Dijon, Cod., 145rc -148ra, die zusätzlichen Heiligen Wilhelm, Cuthbert, Robert, Servatius, Martialis, Margareta, Oktav von Nativitas BMV, Franciscus, Ursula, Malachias, Edmund, Elisabeth, Katharina, Eligius und Barbara sind auch im Kalendar aufgeführt |
596 | 3 | 0 | |g 98v-108r |t Commune sanctorum |i >In natali unius apostoli ad vesperas et in laudibus et ad tertiam et ad vesperas capitulum<. Iam non estis hospites ... - ... intercedente beata .N. tue pietatis indulgentiam consequamur. Per |s 99v Märtyrer; 103v Bekenner; 106v Jungfrauen |v Entspricht weitgehend Dijon, Cod. 114, 148ra-va |
596 | 3 | 0 | |g 108r-109r |t Dedicatio ecclesiae |i >In dedicatione ecclesie ad vesperas et in laudibus et ad tertiam et ad vesperas capitulum<. Vidi civitatem sanctam ... - ... spiritalibus amplificetur augmentis. Per |v Entspricht Dijon, Cod. 114, 148va-vb |
596 | 3 | 0 | |g 109r-v |t Benedictiones et orationes |i >Oratio super egredientes de coquina<. Salvum/os fac servum/os tuum/os deus meus sperantem/s in te ... - ... >Oratio super fratres in via dirigendos< ... Adesto domine supplicationibus nostris // |s Text bricht ab. Nach 109v fehlt mindestens ein Blatt (Bl. 97 alter Zählung), möglicherweise aber mehrere Lagen |v Entspricht Dijon, Cod. 114, 148vb |
596 | 3 | 0 | |g 110r-v |t Officium defunctorum |i // [congre]gationis fratres [über dem Text von späterer Hand und radiert sorores] familiares qui ex hoc seculo transierunt ... - ... qui vivis et regnas cum deo patre in untitate spritus sancti deus per omnia secula seculorum. [110v] >Oratio dominica<. Pater noster ... - ... cottidianum da nobis // |s Anfang und Schluss fehlen |v Entspricht Dijon, Cod. 114, 151ra |
596 | 3 | 0 | |g 111r-119r |t Collectae et capitula. Im 17. Jh. ergänzt |s Officium defunctorum, Fortsetzung von 110v. Corpus Christi. 112r Visitatio BMV. 113r Commemoratio Annae. 113v Corona spinea. 114r Ursus und Victor. 114v Ursula. 115r Bruno, Franciscus von Paula, Ludwig. 116r Octav des Bernhard von Clairvaux, Praesentatio BMV. 116v Joseph. 117r Octav von Corpus Christi; Collectae pro diversis. 118r Collectae cottidianae. Nach 116v fehlen zwei Blätter (Bl. 105 und 106 alter Zählung), Textverlust |
596 | 3 | 0 | |g 119v |t De fundatione monasterii Wettingensis |i Anno domini mo cco xxviio indicionis prime pridie idus Octobris fundata est domus sancte Marie in Wettingen ... |s Kompilation des 15./16. Jhs. Gründungsgeschichte des Klosters Wettingen mit den Namen der ersten zwölf Mönche und der Inschrift "Nos fundatores petimus vos posteriores ..." |v Haid, Kassian, - Die Gründung des Klosters Wettingen, in: Cistercienser-Chronik 39 (1927), S. 184-192, 220-228, 261-265, 293-298 (Separatdruck: Bregenz 1927), S. 263 mit Anm. 62-68 |
596 | 3 | 1 | |g Vr-VIIIv |t leer |
596 | 3 | 0 | |g 120r-v |t Collectae et capitula |i >De sancta Anna matre virginis gloriose. Capitulum ad utrasque vesperas et laudes et ad tertiam<. Mulierem fortem ... [120v] >De concepcione beate Marie ... |s Abgelöstes Spiegelblatt, 15. Jh. |
596 | 1 | |b 17r 6zeilige Rankeninitialen mit Zierklammern in schwarzer Federzeichnung mit blauer, roter, rosafarbener, grüner und gelber Lavierung | |
655 | 7 | |a Liturgische Handschrift |2 gnd-content | |
655 | 7 | |a Handschrift |2 gnd-content | |
690 | |a Walther, Carmina Nr. 6730 |2 han-A4 | ||
852 | 4 | |b AKB |c AKBHA |j AKB MsWettQ 3 |9 (41SLSP_ABN)999067690408281 | |
900 | |f HANcollect_this handschrift | ||
900 | |a HANunikat | ||
910 | |c Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC-BY zur Weiternutzung zur Verfügung. | ||
949 | |c AKBHA |p 70 |j AKB MsWettQ 3 |b AKB |9 (41SLSP_ABN)999067690408281 | ||
986 | |a (41SLSP_ABN)999067690408281 |9 (41SLSP_ABN)999067690408281 |
Basisinformationen
Signatur:
-
Aarau, KB AG, AKB MsWettQ 3
Ressourcentyp:
Buchhandschrift
Titel:
Collectarius OCist („Collectaneum“)
Entstehungsangaben:
3. Viertel des 13. Jahrhunderts
Entstehungszeit (normiert):
1250 - 1274
Physische Beschreibung:
-
1 Band (128 Blätter): mit Buchschmuck/Illustration; 22 x 17,5 cm
Physische Beschaffenheit:
-
Pergament
Inhalt und innere Ordnung
Inhalt:
-
[Ir-IVv]. leer
-
[1r]. Commemoratio Mariani et Getulii (Nachtrag, 17. Jh.). >Pro quottidiana commemoratione de sanctissimis patronis nostris Mariane [sic] et Getulio. Collecta<. >Versus<. Gloriosus deus in sanctis suis ... 1651 erhielt Wettingen durch die Vermittlung des Leutnants der Schweizergarde Rudolf Pfyffer die Reliquien der römischen Märtyrer Marianus und Getulius. Hoegger, KDM Aargau 8, S. 8
-
[1v-10r]. Kalendar, zisterziensisch. Goldene Zahl, Sonntagsbuchstaben, Kalenden, Nonen, Iden, Angaben zu Länge von Tag und Nacht.
-
[1v-10r]. Kalendar, Nachträge, 13. und 14. Jh.. Genovefe virginis [3. 1.]; Iuliani episcopi et confessoris [29. 1.]; Thome de Aquino confessoris non pontificis [7. 3.]; Hugonis confessoris [29. 4.]; Petri martiris [29. 4.]; Victoris martiris patronus in Kuilwangen [8. 5.]; Margarete virginis et martiris [20. 7.]; Beate Anne genitricis virginis gloriose in Rot [26. 7.]; Octava beati Bernardi [27. 8.]; Wenzeslay martiris [28. 9.]; Malachie episcopi et confessoris [5. 11., auf Rasur]; Conceptio beate Marie virginis in Rot [8. 12.]; Nachtrag, 15. Jh.: Translatio sancti Benedicti abbatis [11. 7.]. Heiligenkalender und Festgrade entsprechen dem Stand des dritten Viertel des 13. Jhs.. Backaert, M. Bernard. - L’évolution du calendrier citerciens, in: Collectanea ordinis Cisterciensium reformatorum 12 (1950), S. 81-94, 302-316; 13 (1951), S. 108-127, S. 121
-
[1v-10r]. Kalendar, Anniversareinträge von verschiedenen Händen des 13. und 14. Jhs. (Nachträge). Anniversarius H[einrici] nobilis fundatoris nostri qui obiit anno domini mo.cco.xlo.vio [30. 1.]; Anniversarius ducis Burgundie [8. 2.]; Anniversarius Honorii [III.] pape [† 1227; 18. 3.]; Anniversarius regis Anglie ... 3a feria post octavam Pasche ... [Richard I., †1199, Eintrag vor dem 1. 4.]; Anniversarius cardinalis Albanensis [9. 5.]; Anniversarius Simonis comitis Montisfortis et uxoris et liberorum eorundem necnon episcopi Prenestini [27. 6.]; Anniversarius fundatricis in Wettingin cuius fuit predium in Uren [14. 7.]; Anniversarius Theobaldi regis Navarrie [† 1253] et regine [12. 8.]; Anniversarius Margarete comitisse de Kiburch [† 1273; 2. 9.]; Anniversarius Blanche regine Francie [† 1252] et Roberti filii eius comitis Atrebatensis [† 1250; 28. 11.]; Anniversarius Innocentii pape iiiiti [† 1254] ... cum anniversario Stephani cardinalis [8. 12.] [weitere Hand:] et Reinherii cardinalis. Iste Innocentius contulit nobis tres ecclesias Wettingin, Riehein et Tellewile. Preterea optima privilegia habemus ab eo; Anniversarius regine Berengarie [† 1230] et comitisse Campanie ducisque Austrie [23. 12.].
-
[10v-14r]. Komputistische Tafeln und Texte. [Tabula terminorum. 11r Zeitrechnungstabelle 1121-1634; 11v Sonnenzyklus nach Gerlandus und Dionysius 1045-1549; 12r Osterzyklus]. [13r] Tertia tabula supraposita tabula principalis Gerlandi vel Dyonisii dicitur. Cuius longitudo per xxviii distinctiones protenditur ... >De contraria tabula<. Hiis itaque determinatis si quinque festa mobilia invenire volueris ad tabulam in opposito huic respondentem transeas ... 13v >Doctrina quomodo verificetur tabula si fuerit corrupta<. Ad artificialem littere tabularis inventionem presciantur duo tabularum abecedaria ... [Mit Schemazeichnung]. [14r] >De ciclo solari et tabula concurrentium verificatis<. Cicli solaris discretio secundum Gerlandum et veritatem habetur in hiis versibus: Fons est dans bis agro ... [Walther, Carmina 6730]. >Secundum Dionisium abbatem<. Ciclus vero solaris secundum Dyonisium non incipit ab anno a quo Gerlandus incipit ...
-
[14v-15r]. Notae dedicationum Wettingenses. Anno ab incarnatione domini mo.cco.xxoviio. ii. idus Octobris indictionis prime fundata est domus sancte Marie in Wetingin sive Maris Stella ... - ... et lumine iugiter ardente. Von verschiedenen Händen. Monumenta Germaniae Historica. Scriptores 15/2, S. 1285f., nach dieser Hs.
-
[15v]. Urkundenabschrift. Nos frater Bonifacius divina miseracione Bosoniensis episcopus ordinis sancti Augustini gerentes vices reverendi in Christo patris .H. dei gratia Constantiensis ecclesie electi .... Archiv des Hochloblichen Gottshauses Wettingen [Sammlung der Wettinger Urkunden], bearb. v. Abt Ulrich Meyer, gedruckt im Kloster durch Pater Joseph Meglinger 1694, S. 55. Regesta Episcoporum Constantiensium, Bd. 2, hrsg. v. Alexander Cartellieri, Innsbruck 1905, S. 4, Nr. 2873 vom 24./25. Februar 1294
-
[16r]. Urkundenfragment. Kaufurkunde eines Rudolf Müller, 15./16. Jh.
-
[16v]. Orationes. Nachtrag, 16./17. Jh.
-
[17r-60r]. Proprium de tempore.. >In adventu domini. Sabbato ante primam dominicam ad vesperas capitulum<. Ecce dies veniunt ... - ... >Dominica xxva<. ... pietatis tue remedia maiora percipiant. Per. >Expliciunt collecte atque capitula dominicarum simul et feriarum per totum annum<. 1. Sonntag im Advent - 25. Sonntag nach Pfingsten. 20v Weihnachten; 23v Epiphanie; 28v Septuagesima; 44v Ostern; 52v Ascensio; 54v Pfingsten. Entspricht weitgehend Dijon, Bibliothèque municipale Cod. 114 (Prototyp der Zisterzienserliturgie), 141rc-145rc. Nach 23v ist ein Blatt herausgeschnitten (Bl. 8 alter Zählung), Textverlust (=Dijon, 114, 142rc); nach 56v sind zwei Blätter (Bl. 42 und 43 alter Zählung) herausgeschnitten, Textverlust (=Dijon, Cod. 114, 145ra-rb)
-
[60r-98v]. Proprium de sanctis. >Item incipiunt capitula et collecte de sanctis per circulum anni<. >In natali sancti Stephani prothomartiris. In laudibus et ad tertiam et ad vesperas capitulum<. Stephanus plenus gratia et fortitudine ... - ... >In natali sancti Thome apostoli quere totum [in natali unius apostoli]<. Stephanus - Thomas. Entspricht weitgehend Dijon, Cod., 145rc -148ra, die zusätzlichen Heiligen Wilhelm, Cuthbert, Robert, Servatius, Martialis, Margareta, Oktav von Nativitas BMV, Franciscus, Ursula, Malachias, Edmund, Elisabeth, Katharina, Eligius und Barbara sind auch im Kalendar aufgeführt
-
[98v-108r]. Commune sanctorum. >In natali unius apostoli ad vesperas et in laudibus et ad tertiam et ad vesperas capitulum<. Iam non estis hospites ... - ... intercedente beata .N. tue pietatis indulgentiam consequamur. Per. 99v Märtyrer; 103v Bekenner; 106v Jungfrauen. Entspricht weitgehend Dijon, Cod. 114, 148ra-va
-
[108r-109r]. Dedicatio ecclesiae. >In dedicatione ecclesie ad vesperas et in laudibus et ad tertiam et ad vesperas capitulum<. Vidi civitatem sanctam ... - ... spiritalibus amplificetur augmentis. Per. Entspricht Dijon, Cod. 114, 148va-vb
-
[109r-v]. Benedictiones et orationes. >Oratio super egredientes de coquina<. Salvum/os fac servum/os tuum/os deus meus sperantem/s in te ... - ... >Oratio super fratres in via dirigendos< ... Adesto domine supplicationibus nostris //. Text bricht ab. Nach 109v fehlt mindestens ein Blatt (Bl. 97 alter Zählung), möglicherweise aber mehrere Lagen. Entspricht Dijon, Cod. 114, 148vb
-
[110r-v]. Officium defunctorum. // [congre]gationis fratres [über dem Text von späterer Hand und radiert sorores] familiares qui ex hoc seculo transierunt ... - ... qui vivis et regnas cum deo patre in untitate spritus sancti deus per omnia secula seculorum. [110v] >Oratio dominica<. Pater noster ... - ... cottidianum da nobis //. Anfang und Schluss fehlen. Entspricht Dijon, Cod. 114, 151ra
-
[111r-119r]. Collectae et capitula. Im 17. Jh. ergänzt. Officium defunctorum, Fortsetzung von 110v. Corpus Christi. 112r Visitatio BMV. 113r Commemoratio Annae. 113v Corona spinea. 114r Ursus und Victor. 114v Ursula. 115r Bruno, Franciscus von Paula, Ludwig. 116r Octav des Bernhard von Clairvaux, Praesentatio BMV. 116v Joseph. 117r Octav von Corpus Christi; Collectae pro diversis. 118r Collectae cottidianae. Nach 116v fehlen zwei Blätter (Bl. 105 und 106 alter Zählung), Textverlust
-
[119v]. De fundatione monasterii Wettingensis. Anno domini mo cco xxviio indicionis prime pridie idus Octobris fundata est domus sancte Marie in Wettingen .... Kompilation des 15./16. Jhs. Gründungsgeschichte des Klosters Wettingen mit den Namen der ersten zwölf Mönche und der Inschrift "Nos fundatores petimus vos posteriores ...". Haid, Kassian, - Die Gründung des Klosters Wettingen, in: Cistercienser-Chronik 39 (1927), S. 184-192, 220-228, 261-265, 293-298 (Separatdruck: Bregenz 1927), S. 263 mit Anm. 62-68
-
[Vr-VIIIv]. leer
-
[120r-v]. Collectae et capitula. >De sancta Anna matre virginis gloriose. Capitulum ad utrasque vesperas et laudes et ad tertiam<. Mulierem fortem ... [120v] >De concepcione beate Marie .... Abgelöstes Spiegelblatt, 15. Jh.
Anmerkungen
Sprache, Schrift:
Lateinisch
Geschichte
Entstehungs-, Besitz- und Sammlungsgeschichte:
Nach Kalendar und Leseordnung zisterziensisch. Heiligenkalender und Festgrade entsprechen dem Stand des dritten Viertels des 13. Jhs. Bruckner vermutet Johannes von Strassburg als Schreiber; Schönherr identifiziert die Hs. mit dem „Diurnale sinistri chori“, das Johannes von Strassburg gemäss seiner Bücherliste von 1273 eigenhändig geschrieben hatte. Die Schriften des vorliegenden „Collectaneums“ zeigen jedoch keine Übereinstimmung mit der Schrift des Johannes von Strassburg in den Handschriften, die ihm zuverlässig zugeordnet werden können (AA/3115, Zentralbibliothek Zürich, Car. C. 175). Besitzer: Wettingen OCist, 13. Jh., nach den Anniversareinträgen im Kalendar 2r "Anniversarius H[einrici] nobilis fundatoris nostri qui obiit anno domini mo.cco.xlo.vio" und 6r "Anniversarius fundatricis in Wettingin cuius fuit predium in Uren" sowie den chronikalischen Einträgen 14v-15r. 1r, 16v, 17r, 62r, 110v und 119v Stempel "Kantonsbibliothek Aargau", 19.-20. Jh.
Einband
Einband:
Mit hellem Leder bezogene Holzdeckel, Wettinger Einband des 17. Jhs. Streicheisenlinien, Einzel- und Rollenstempel zum Teil wie MsWettQ 4. Zwei nach vorn greifende Kantenschliessen mit Messingteilen. Je 4 Eckbeschläge, hinten einer verloren; je ein Buckel in der Mitte. Blau-weisse Kapitale. 4 Lesebändchen aus hellem Leder. Spiegelblätter Pergament, vorn: Hymnarfragment AH 50 Nr. 267 (6b-11a), 268 (1-7a), 14.-15. Jh.; hinten (= Bl. 120) abgelöst. Vorsatzblätter (I-IV, V-VIII) Papier. Nachträglich angebrachter brauner Lederrücken mit Goldprägung und rotem Titelschild "Breviarium Cisterciens[e]", 18. Jh., die darunter stehende Wettinger Bibliotheksignatur, nach Schönherr Q.III.32, von späterem Papierschild verdeckt
Ausstattung
Initialen:
17r 6zeilige Rankeninitialen mit Zierklammern in schwarzer Federzeichnung mit blauer, roter, rosafarbener, grüner und gelber Lavierung
Hinweise
Bibliographischer Nachweis:
-
Bretscher-Gisiger, Charlotte / Gamper, Rudolf. - Katalog der mittelalterlichen Handschriften des Klosters Wettingen. Katalog der mittelalterlichen Handschriften in Aarau, Laufenburg, Lenzburg, Rheinfelden und Zofingen. - Dietikon, 2009, S. 164-167
-
Schönherr, Alfons. - Handschriftenkatalog der Aargauischen Kantonsbibliothek. Manuskript. Bd. 2: Die Handschriften der Abtei Wettingen. - 1953-1957, Nr. 48
Literatur:
-
Bruckner, Albert. - Scriptoria medii aevi Helvetica, Bd. 7: Schreibschulen der Diözese Konstanz. Aargauische Gotteshäuser. - Genf 1955, S. 105f. und 114, Taf. 36
-
Schönherr, Alfons. - Über das älteste Buchwesen im Kloster Wettingen, in: Badener Neujahrsblätter 31 (1956), S. 35f.;
-
Hoegger, Peter. - Die Kunstdenkmäler des Kantons Aargau, Bd. 8: Der Bezirk Baden III: Das ehemalige Zisterzienserkloster Marisstella in Wettingen. - Bern 1998, S. 359, Nr. 5.
Repertorien:
-
Walther, Carmina Nr. 6730
Zugriffs- und Benutzungsbestimmungen
Urheberrecht Metadaten:
Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC-BY zur Weiternutzung zur Verfügung.
Bearbeitungsstand
Interne Bearbeitung:
-
Verzeichnung=Description=Inventaire; November; HAN-Katalogisierungsregeln; Rekat teil nach Bretscher/Gamper (2009); Rudolf Gamper
-
Erschliessungsniveau Normalniveau
Identifikatoren
Systemnummer:
991170516269905501
Andere Systemnummer:
-
(HAN)000356266DSV05
-
(EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170516269905501
-
(41SLSP_ABN)999067690408281