Biblia sacra
Kurzformat
Biblia sacra / 3. Viertel des 13. Jahrhunderts
1 Band (417 Blätter) : mit Buchschmuck/Illustration ; 31,5 x 22,5 cm - Pergament
-
Aarau, KB AG, AKB MsWettF 11
LEADER | 00000ntmaa2200000 c 4500 | ||
---|---|---|---|
001 | 991170516022005501 | ||
005 | 20240312034602.0 | ||
008 | 191128q12501274xx 00| | lat d | ||
019 | |a Rekatalogisierungsgrad teil |5 HAN | ||
019 | |a Exemplarspezifische Aufnahme, gesperrt für Veränderungen und das Anhängen von Signaturen. |5 HAN/11.11.2020/bmt | ||
035 | |a (HAN)000356216DSV05 | ||
035 | |a (EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170516022005501 | ||
035 | |a (41SLSP_ABN)999067686808281 |9 (41SLSP_ABN)999067686808281 | ||
040 | |a CH-001880-7 |b ger |e HAN-Katalogisierungsregeln | ||
046 | |a q |c 1250 |e 1274 | ||
245 | 1 | 0 | |a Biblia sacra |
264 | 0 | |c 3. Viertel des 13. Jahrhunderts | |
300 | |a 1 Band (417 Blätter) |b mit Buchschmuck/Illustration |c 31,5 x 22,5 cm | ||
336 | |b sti |2 rdacontent | ||
336 | |b txt |2 rdacontent | ||
337 | |b n |2 rdamedia | ||
338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
340 | |a Pergament | ||
510 | 4 | |a Bretscher-Gisiger, Charlotte / Gamper, Rudolf. - Katalog der mittelalterlichen Handschriften des Klosters Wettingen. Katalog der mittelalterlichen Handschriften in Aarau, Laufenburg, Lenzburg, Rheinfelden und Zofingen. - Dietikon, 2009, S. 112-115 | |
510 | 4 | |a Schönherr, Alfons. - Handschriftenkatalog der Aargauischen Kantonsbibliothek. Manuskript. Bd. 2: Die Handschriften der Abtei Wettingen. - 1953-1957, Nr. 23 | |
546 | |a Lateinisch | ||
561 | |a Nach den ikonographischen Anweisungen im deutschen Sprachraum entstanden. Hoegger zieht zur genaueren Bestimmung der Herkunft (Diözese Konstanz) und zur Datierung (um 1250) den Psalter Zürich, Zentralbibliothek Rh. 167 bei. Herkunft und Datierung dieser Handschrift sind jedoch nach dem gegenwärtigem Forschungsstand ungesichert, Eggenberger, Christoph. - Die Psalterien des 13. Jahrhunderts, in: Librarium 48 (2005), S. 60-62. Besitzer: Abt Christoph Silberysen von Wettingen schenkte die Hs. am 23. April 1596 seinem Nachfolger, Abt Peter Schmid; Iv "F[rater] Petrus Marisstellae abbas hec biblia dono accepit a Reverendo Patre Domino Christophoro olim abbate, 23 die Aprilis anno 1596". Darunter Wappen des Christoph Silberysen und der Familie Bodmer von Baden in Deckfarbenmalerei. Zu Abt Christoph Silberysen (1564-1594, † 1608), Helvetia sacra, hrsg. v. Albert Bruckner u. a., Bern 1972ff., Bd. III, 3, 1, S. 466-468; zu Abt Peter Schmid (1594-1633), Helvetia sacra III, 3, 1, S. 468-470, zur Familie Bodmer Walther MERZ, Wappenbuch der Stadt Baden und Bürgerbuch, Aarau 1920, S. 32f. 1r über dem Text "Monasterii Beatae Mariae de Marisstella. Anno 1639". 1r, 249r, 253r, 395r und 416r Stempel "Kantonsbibliothek Aargau", 19.-20. Jh. | ||
563 | |a Mit hellem Leder bezogene Holzdeckel, 15. Jh. Streicheisenlinien und Einzelstempel. Zwei nach vorn greifende Kantenschliessen mit Messingteilen, die untere nur zum Teil erhalten. Ehemals je vier Eckbeschläge. Zu Beginn der einzelnen Bücher rote Ledersignakel. Spiegelblätter Papier, teilweise entfernt, darunter liturgische und theologische Pergamentfragmente, 12. und 14. Jh. Einband nachträglich schwarz gesprenkelt und mit blauem Schnitt versehen. Nachträglich angebrachter brauner Lederrücken mit Goldprägung und rotem Titelschild "Biblia sacra ms. Arbor virtutum et vitiorum", unten Wettinger Bibliotheksignatur "Q.I.5", 18. Jh., sowie Reste eines späteren Papierschilds. Restauriert 2013; Restaurierungsprotokoll vorhanden | ||
581 | |a Bruckner, Albert. - Scriptoria medii aevi Helvetica, Bd. 7: Schreibschulen der Diözese Konstanz. Aargauische Gotteshäuser. - Genf 1955, S. 121, Taf. 57 | ||
581 | |a Schönherr, Alfons. - Kulturgeschichtliches aus dem Kloster Wettingen, in: Jahrbuch des Standes Aargau 2 (1955), S. 100–115, hier S. 113 | ||
581 | |a Hoegger, Peter. - Die Kunstdenkmäler des Kantons Aargau, Bd. 8: Der Bezirk Baden III: Das ehemalige Zisterzienserkloster Marisstella in Wettingen. - Bern 1998, S. 357-359, Abb. 452-454 | ||
583 | 1 | |b Verzeichnung=Description=Inventaire |c November 2019 |f HAN-Katalogisierungsregeln |i Rekat teil nach Bretscher/Gamper (2009) |k Rudolf Gamper | |
583 | 1 | |a Erschliessungsniveau Normalniveau | |
596 | 3 | 1 | |g Ir |t leer |
596 | 3 | 1 | |g Iv |t Schenkungsvermerk (siehe Besitzer). |s Darunter Wappen. |
596 | 3 | 0 | |g 1ra-325va |t Vetus Testamentum. Gen-II Mcc, ohne Ps |i [Prologe:] >Incipit epistola sancti Ieronimi presbiteri ad Paulinum episcopum de omnibus divine hystorie libris<. Frater Ambrosius ... [Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 284]; 3ra Desiderii mei ... [RB 285. 3vb leer. 4ra Text:] In principio creavit deus celum et terram. Terra autem erat inanis ... - ... hic ergo erit consumatus |s 4ra Gn; 20vb Ex; 34va Lv; 44ra Nm; 57vb Dt; 69va Ios mit Prol. RB 311 und Capitula (Nachtrag); 78vb Idc mit Capitula; 88ra Rt; 89ra I Sm mit Prol. RB 323 und Capitula; 103rb II Sm; 113ra III Rg; 124rb IV Rg; 134va I Par mit Prol. RB 328; 144va II Par; 156vb Oratio Manasse; 157ra I Esr mit Prol. RB 330; 160vb II Esr; 165va III Esr; 170va Tb mit Prol. RB 332; 173vb Idt mit Prol. RB 335; 178rb Est mit Prol. RB 341 und 343; 182va Iob mit Prol. RB 344; 192rb-vb leer; 193ra Prv mit Prol. RB 456 und 457; 200vb Ecl mit Prol. RB 462 und 1093 (PL 100, 669f.); 203va Ct mit Prol. "Veri amoris quem magister gentium Paulus caritatem edocuit ...", vgl. RB 1421; 205ra Sap; 210rb Sir mit Prol. RB 26; 224ra Is mit Prol. RB 482 und 480; 240rb Ier mit Prol. RB 487; 261va Bar; 263vb Ez mit Prol. RB 492; 281va Dn mit Prol. RB 494; 289va Os mit Prol. RB 500; 292ra Ioel mit Prol. RB 510; 293ra Am mit Prol. RB 512; 295ra Abd mit Prol. RB 516; 295va Ion mit Prol. RB 522; 296ra Mi mit Prol. RB 525; 297va Na mit Prol. RB 527; 298rb Hab mit Prol. RB 529; 299ra So mit Prol. RB 532; 300ra Agg mit Prol. RB 535; 300va Za mit Prol. RB 540; 303va Mal mit Prol. RB 545 und 543; 304vb leer. 305ra I Mcc mit Prol. RB 551 (Nachtrag); 316va II Mcc mit Prol. "Symon per dolum morienti successit Iohannes filius eius qui dicabatur Hyrcanus ..." |
596 | 3 | 0 | |g 325va-414vb |t Novum Testamentum. Mt-Apc |i >Incipit prologus super Matheum<. Matheus ex Iudea sicut in ordine primus ponitur ... Text: >Incipit liber Mathei ewangeliste<. Liber generationis Ihesu Christi ... - ... gratia domini nostri Iesu Christi cum omnibus vobis. Amen. |s Mt mit Prol. RB 590; 336vb Mc mit Prol. RB 607; 344rb Lc mit Prol. RB 620; 356vb Io mit Prol. RB 624; 366rb Act mit Prol. RB 640; 378rb Rm mit Prol. RB 679 (Expl.: ... asscribere symulacris), 651, 660,1, 670 und 680 (Expl.: ... a lege ostendit); 384ra I Cor mit Prol. RB 684; 388va II Cor mit Prol. RB 699; 391va Gal mit Prol. RB 707; 393ra Eph mit Prol. RB 715; 394va Phil mit Prol. RB 728; 395va Col mit Prol. RB 736; 396va Laod; 396vb I Th mit Prol. RB 747; 397va II Th mit Prol. RB 752; 398ra I Tim mit Prol. RB 765; 399rb II Tim mit Prol. RB 772; 400ra Tit mit Prol. RB 780; 400va Phlm mit Prol. RB 783; 400vb Hbr mit Prol. RB 794; 404rb Prol. zu Epp. can. RB 809, Iac; 405va I Pt; 406va II Pt; 407rb I Io; 408va II Io, III Io; 408vb Iud; 409ra Apc mit Prol. RB 835 |
596 | 3 | 0 | |g 415ra-416rb |t De fructibus carnis et spiritus. Nachtrag |r Conradus Hirsaugensis |i >Prologus super arborem viciorum<. Cum omnis divine pagine sermo id intendat ut homini bonum humilitatis persuadeat ... [415rb] >Prologus super arborem virtutum<. Cognito igitur horrendo procinctu superbie ... [415v Schemazeichnung] Fructus carnis. [Text:] Luxuria est ex inmundis descendens lubrica et effrenata mentis prostitutio ... [416r Schemazeichnung] Fructus spiritus. [Text:] Caritas est mentis affectus ad deum et proximum ferventer et ordinate porrectus ... |v Vgl. Patrologiae cursus completus, Series latina, ed. Jacques-Paul Migne, Bd. 176, Sp. 997-1010, zum Teil gekürzt und umgestellt |v Bloomfield, Morton W. - Incipits of Latin works on the virtues and vices, 1100-1500 A.D. - Cambridge Mass. 1979, Nr. 1164 |v Bultot, Robert. - Artikel Konrad von Hirsau, in: Verfasserlexikon, 2. Aufl., Bd. 5 (1985), Sp. 204-208 |
596 | 3 | 1 | |g 416v |t leer |
596 | 1 | |b Bei den Büchern 8zeilige bis ganzseitige historisierte blaue und rosafarbene Initialen, weiss gehöht, auf goldenem Grund, mit schwarzem Rahmen; an den Buchstabenkörpern bis halbseitige Ausläufer mit Palmetten und Blattmotiven, vereinzelt mit Drachen in Rot, Rosa, Blau, Grün, Gelb, Braun, Grau, Violett und Weiss | |
596 | 1 | |b Historisierte Initialen AT: 1ra Hieronymus am Schreibpult (Prolog); 4ra sieben Medaillons: Schöpfungsgeschichte (Gn); 20vb Moses und Aaron (Ex); 34va Gott erscheint Moses (Lv); 44ra Gott übergibt Moses die Gesetzestafeln (Nm); 57vb Moses spricht zu den Israeliten (Dt); 70va Gott spricht zu Iosua (Ios); 79ra drei Richter (Idc); 88ra Ruth und Boas vor Bethlehem (Rt); 90va Saul (I Sm); 103rb David (II Sm); 113ra Salomo (III Rg); 124rb Engel spricht zu Elias (IV Rg); 135ra drei Männer (I Par); 144va Krönung Salomos (II Par); 157va Esra (I Esr); 160vb Nehemias (II Esr); 165va Iosias (?) (III Esr); 170va Tobias speist die Hungernden (Tb); 173vb König (Idt); 183ra der gepeinigte Hiob, seine Frau und ein Freund (Iob); 193va Salomo, stehend (Prv); 201ra Prediger (Ecl); 203vb Salomo mit Weinkrug (Ct); 205ra Salomo mit Waage (Sap); 210rb Jesus Sirach (Sir); 224va Isaias mit Schriftband (Is); 240va Jeremia und Jerusalem (Ier); 264ra Berufung des Ezechiel (Ez); 282ra Daniel (Dn); 289va Hosea mit Schriftband (Os); 292ra Ioel mit Schriftband (Ioel); 293rb Amos mit Schriftband (Am); 295ra Abdias mit Schriftband (Abd); 295va Jonas und Fisch (Ion); 296ra Micha mit Schriftband (Mi); 297va Naum mit Schriftband (Na); 298rb Habakuk mit Schriftband (Hab); 299ra Sofonias mit Schriftband (So); 300ra Haggai (Agg); 300va Zacharias mit Schriftband (Za); 303vb Malachias mit Schriftband (Mal); 305ra König Alexander (I Mcc); 317rb zwei Makkabäer (II Mcc) | |
596 | 1 | |b Historisierte Initialen NT:325va Matthäus am Schreibpult (Mt); 337ra Markus am Schreibpult (Mc); 344va Lukas am Schreibpult (Lc); 357ra Johannes am Schreibpult (Io); 366rb Himmelfahrt Christi (Act); 379va Paulus, sitzend, mit Buch (Rm); 395va Paulus und Timotheus (Col); 396va Paulus mit Buch (Laod); 396vb Paulus, Silvanus und Timotheus (I Th); 399rb Paulus und Timotheus (II Tim); 400rb Paulus am Schreibpult (Tit); 400vb Paulus und Philemon (Phlm); 401ra Paulus mit zwei Hebräern (Hbr); 404rb Jacobus mit Buch (Iac); 405va Petrus und Zuhörer (I Pt); 407rb Johannes mit Buch (I Io); 408va Johannes mit Schriftband (II Io); 409rb Johannes am Schreibpult auf Patmos (Apc) | |
596 | 1 | |b Bei den Initialen z. T. ikonographische Anweisungen mit Stift, z. B. 160vb wisage, 165va ein wisage, 201ra daz sol sin ein maister uf einen stul mit reb, 400rb Paulus der scribent | |
655 | 7 | |a Handschrift |2 gnd-content | |
690 | |a Simon per dolum morienti successit Iohannes filius eius qui dicabatur hircanus [316va] |2 han-A1 | ||
690 | |a Bilderzyklus, Bibelillustration |2 han-A3 | ||
690 | |a Abdias |2 han-A3 | ||
690 | |a Alexander |2 han-A3 | ||
690 | |a Amos |2 han-A3 | ||
690 | |a Christus, Auferstehung bis Himmelfahrt |2 han-A3 | ||
690 | |a Daniel |2 han-A3 | ||
690 | |a Elias |2 han-A3 | ||
690 | |a Ezechiel |2 han-A3 | ||
690 | |a Habakuk |2 han-A4 | ||
690 | |a Haggai |2 han-A3 | ||
690 | |a Hieronymus |2 han-A3 | ||
690 | |a Hiob |2 han-A3 | ||
690 | |a Hosea |2 han-A3 | ||
690 | |a Ioel |2 han-A3 | ||
690 | |a Iosua |2 han-A3 | ||
690 | |a Isaias |2 han-A3 | ||
690 | |a Iacobus |2 han-A3 | ||
690 | |a Ieremia |2 han-A3 | ||
690 | |a Iesus Sirach |2 han-A3 | ||
690 | |a Iohannes Ev. |2 han-A3 | ||
690 | |a Ionas |2 han-A3 | ||
690 | |a Lukas Ev. |2 han-A3 | ||
690 | |a Malachias |2 han-A3 | ||
690 | |a Markus Ev. |2 han-A3 | ||
690 | |a Matthäus Ev. |2 han-A3 | ||
690 | |a Micha |2 han-A3 | ||
690 | |a Moses |2 han-A3 | ||
690 | |a Naum |2 han-A3 | ||
690 | |a Nehemias |2 han-A3 | ||
690 | |a Paulus |2 han-A3 | ||
690 | |a Petrus |2 han-A3 | ||
690 | |a Ruth und Boas |2 han-A3 | ||
690 | |a Salomo |2 han-A3 | ||
690 | |a Schöpfungsgeschichte |2 han-A3 | ||
690 | |a Sofonias |2 han-A3 | ||
690 | |a Tobias |2 han-A3 | ||
690 | |a Zacharias |2 han-A3 | ||
690 | |a Schemazeichnungen |2 han-A3 | ||
690 | |a Bloomfield, Incipits Nr. 1164 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 328 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 26 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 284 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 285 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 311 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 323 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 330 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 332 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 335 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 341 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 343 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 344 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 456 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 457 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 462 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 1093 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 1421 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 482 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 480 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 487 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 492 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 494 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 500 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 510 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 512 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 516 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 522 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 525 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 527 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 529 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 532 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 535 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 540 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 545 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 543 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 551 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 590 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 607 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 620 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 624 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 640 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 679 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 651 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 660,1 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 670 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 680 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 684 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 699 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 707 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 715 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 728 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 736 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 747 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 752 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 765 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 772 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 780 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 783 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 794 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 809 |2 han-A4 | ||
690 | |a Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 835 |2 han-A4 | ||
700 | 0 | |a Konrad |c von Hirsau |d 1070-1150 |0 (DE-588)118967762 |e Verfasser |4 aut | |
852 | 4 | |b AKB |c AKBHA |j AKB MsWettF 11 |9 (41SLSP_ABN)999067686808281 | |
856 | 4 | 1 | |u http://e-codices.ch/de/list/one/kba/WettF0011 |z Digitalisat e-codices |
856 | 4 | 8 | |u https://e-codices.ch/loris/kba/kba-WettF0011/kba-WettF0011_001r.jp2 |z Thumbnail e-codices |
900 | |f HANcollect_this handschrift | ||
900 | |a HANunikat | ||
910 | |c Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC-BY zur Weiternutzung zur Verfügung. | ||
949 | |c AKBHA |p 70 |j AKB MsWettF 11 |b AKB |9 (41SLSP_ABN)999067686808281 | ||
986 | |a (41SLSP_ABN)999067686808281 |9 (41SLSP_ABN)999067686808281 |
Basisinformationen
Signatur:
-
Aarau, KB AG, AKB MsWettF 11
Ressourcentyp:
Buchhandschrift
Titel:
Biblia sacra
Entstehungsangaben:
3. Viertel des 13. Jahrhunderts
Entstehungszeit (normiert):
1250 - 1274
Physische Beschreibung:
-
1 Band (417 Blätter): mit Buchschmuck/Illustration; 31,5 x 22,5 cm
Physische Beschaffenheit:
-
Pergament
Inhalt und innere Ordnung
Inhalt:
-
[Ir]. leer
-
[Iv]. Schenkungsvermerk (siehe Besitzer).. Darunter Wappen.
-
[1ra-325va]. Vetus Testamentum. Gen-II Mcc, ohne Ps. [Prologe:] >Incipit epistola sancti Ieronimi presbiteri ad Paulinum episcopum de omnibus divine hystorie libris<. Frater Ambrosius ... [Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 284]; 3ra Desiderii mei ... [RB 285. 3vb leer. 4ra Text:] In principio creavit deus celum et terram. Terra autem erat inanis ... - ... hic ergo erit consumatus. 4ra Gn; 20vb Ex; 34va Lv; 44ra Nm; 57vb Dt; 69va Ios mit Prol. RB 311 und Capitula (Nachtrag); 78vb Idc mit Capitula; 88ra Rt; 89ra I Sm mit Prol. RB 323 und Capitula; 103rb II Sm; 113ra III Rg; 124rb IV Rg; 134va I Par mit Prol. RB 328; 144va II Par; 156vb Oratio Manasse; 157ra I Esr mit Prol. RB 330; 160vb II Esr; 165va III Esr; 170va Tb mit Prol. RB 332; 173vb Idt mit Prol. RB 335; 178rb Est mit Prol. RB 341 und 343; 182va Iob mit Prol. RB 344; 192rb-vb leer; 193ra Prv mit Prol. RB 456 und 457; 200vb Ecl mit Prol. RB 462 und 1093 (PL 100, 669f.); 203va Ct mit Prol. "Veri amoris quem magister gentium Paulus caritatem edocuit ...", vgl. RB 1421; 205ra Sap; 210rb Sir mit Prol. RB 26; 224ra Is mit Prol. RB 482 und 480; 240rb Ier mit Prol. RB 487; 261va Bar; 263vb Ez mit Prol. RB 492; 281va Dn mit Prol. RB 494; 289va Os mit Prol. RB 500; 292ra Ioel mit Prol. RB 510; 293ra Am mit Prol. RB 512; 295ra Abd mit Prol. RB 516; 295va Ion mit Prol. RB 522; 296ra Mi mit Prol. RB 525; 297va Na mit Prol. RB 527; 298rb Hab mit Prol. RB 529; 299ra So mit Prol. RB 532; 300ra Agg mit Prol. RB 535; 300va Za mit Prol. RB 540; 303va Mal mit Prol. RB 545 und 543; 304vb leer. 305ra I Mcc mit Prol. RB 551 (Nachtrag); 316va II Mcc mit Prol. "Symon per dolum morienti successit Iohannes filius eius qui dicabatur Hyrcanus ..."
-
[325va-414vb]. Novum Testamentum. Mt-Apc. >Incipit prologus super Matheum<. Matheus ex Iudea sicut in ordine primus ponitur ... Text: >Incipit liber Mathei ewangeliste<. Liber generationis Ihesu Christi ... - ... gratia domini nostri Iesu Christi cum omnibus vobis. Amen.. Mt mit Prol. RB 590; 336vb Mc mit Prol. RB 607; 344rb Lc mit Prol. RB 620; 356vb Io mit Prol. RB 624; 366rb Act mit Prol. RB 640; 378rb Rm mit Prol. RB 679 (Expl.: ... asscribere symulacris), 651, 660,1, 670 und 680 (Expl.: ... a lege ostendit); 384ra I Cor mit Prol. RB 684; 388va II Cor mit Prol. RB 699; 391va Gal mit Prol. RB 707; 393ra Eph mit Prol. RB 715; 394va Phil mit Prol. RB 728; 395va Col mit Prol. RB 736; 396va Laod; 396vb I Th mit Prol. RB 747; 397va II Th mit Prol. RB 752; 398ra I Tim mit Prol. RB 765; 399rb II Tim mit Prol. RB 772; 400ra Tit mit Prol. RB 780; 400va Phlm mit Prol. RB 783; 400vb Hbr mit Prol. RB 794; 404rb Prol. zu Epp. can. RB 809, Iac; 405va I Pt; 406va II Pt; 407rb I Io; 408va II Io, III Io; 408vb Iud; 409ra Apc mit Prol. RB 835
-
[415ra-416rb]. De fructibus carnis et spiritus. Nachtrag. Conradus Hirsaugensis. >Prologus super arborem viciorum<. Cum omnis divine pagine sermo id intendat ut homini bonum humilitatis persuadeat ... [415rb] >Prologus super arborem virtutum<. Cognito igitur horrendo procinctu superbie ... [415v Schemazeichnung] Fructus carnis. [Text:] Luxuria est ex inmundis descendens lubrica et effrenata mentis prostitutio ... [416r Schemazeichnung] Fructus spiritus. [Text:] Caritas est mentis affectus ad deum et proximum ferventer et ordinate porrectus .... Vgl. Patrologiae cursus completus, Series latina, ed. Jacques-Paul Migne, Bd. 176, Sp. 997-1010, zum Teil gekürzt und umgestellt. Bloomfield, Morton W. - Incipits of Latin works on the virtues and vices, 1100-1500 A.D. - Cambridge Mass. 1979, Nr. 1164. Bultot, Robert. - Artikel Konrad von Hirsau, in: Verfasserlexikon, 2. Aufl., Bd. 5 (1985), Sp. 204-208
-
[416v]. leer
Initien:
-
Simon per dolum morienti successit Iohannes filius eius qui dicabatur hircanus [316va]
Anmerkungen
Sprache, Schrift:
Lateinisch
Geschichte
Entstehungs-, Besitz- und Sammlungsgeschichte:
Nach den ikonographischen Anweisungen im deutschen Sprachraum entstanden. Hoegger zieht zur genaueren Bestimmung der Herkunft (Diözese Konstanz) und zur Datierung (um 1250) den Psalter Zürich, Zentralbibliothek Rh. 167 bei. Herkunft und Datierung dieser Handschrift sind jedoch nach dem gegenwärtigem Forschungsstand ungesichert, Eggenberger, Christoph. - Die Psalterien des 13. Jahrhunderts, in: Librarium 48 (2005), S. 60-62. Besitzer: Abt Christoph Silberysen von Wettingen schenkte die Hs. am 23. April 1596 seinem Nachfolger, Abt Peter Schmid; Iv "F[rater] Petrus Marisstellae abbas hec biblia dono accepit a Reverendo Patre Domino Christophoro olim abbate, 23 die Aprilis anno 1596". Darunter Wappen des Christoph Silberysen und der Familie Bodmer von Baden in Deckfarbenmalerei. Zu Abt Christoph Silberysen (1564-1594, † 1608), Helvetia sacra, hrsg. v. Albert Bruckner u. a., Bern 1972ff., Bd. III, 3, 1, S. 466-468; zu Abt Peter Schmid (1594-1633), Helvetia sacra III, 3, 1, S. 468-470, zur Familie Bodmer Walther MERZ, Wappenbuch der Stadt Baden und Bürgerbuch, Aarau 1920, S. 32f. 1r über dem Text "Monasterii Beatae Mariae de Marisstella. Anno 1639". 1r, 249r, 253r, 395r und 416r Stempel "Kantonsbibliothek Aargau", 19.-20. Jh.
Einband
Einband:
Mit hellem Leder bezogene Holzdeckel, 15. Jh. Streicheisenlinien und Einzelstempel. Zwei nach vorn greifende Kantenschliessen mit Messingteilen, die untere nur zum Teil erhalten. Ehemals je vier Eckbeschläge. Zu Beginn der einzelnen Bücher rote Ledersignakel. Spiegelblätter Papier, teilweise entfernt, darunter liturgische und theologische Pergamentfragmente, 12. und 14. Jh. Einband nachträglich schwarz gesprenkelt und mit blauem Schnitt versehen. Nachträglich angebrachter brauner Lederrücken mit Goldprägung und rotem Titelschild "Biblia sacra ms. Arbor virtutum et vitiorum", unten Wettinger Bibliotheksignatur "Q.I.5", 18. Jh., sowie Reste eines späteren Papierschilds. Restauriert 2013; Restaurierungsprotokoll vorhanden
Ausstattung
Initialen:
Bei den Büchern 8zeilige bis ganzseitige historisierte blaue und rosafarbene Initialen, weiss gehöht, auf goldenem Grund, mit schwarzem Rahmen; an den Buchstabenkörpern bis halbseitige Ausläufer mit Palmetten und Blattmotiven, vereinzelt mit Drachen in Rot, Rosa, Blau, Grün, Gelb, Braun, Grau, Violett und Weiss
Historisierte Initialen AT: 1ra Hieronymus am Schreibpult (Prolog); 4ra sieben Medaillons: Schöpfungsgeschichte (Gn); 20vb Moses und Aaron (Ex); 34va Gott erscheint Moses (Lv); 44ra Gott übergibt Moses die Gesetzestafeln (Nm); 57vb Moses spricht zu den Israeliten (Dt); 70va Gott spricht zu Iosua (Ios); 79ra drei Richter (Idc); 88ra Ruth und Boas vor Bethlehem (Rt); 90va Saul (I Sm); 103rb David (II Sm); 113ra Salomo (III Rg); 124rb Engel spricht zu Elias (IV Rg); 135ra drei Männer (I Par); 144va Krönung Salomos (II Par); 157va Esra (I Esr); 160vb Nehemias (II Esr); 165va Iosias (?) (III Esr); 170va Tobias speist die Hungernden (Tb); 173vb König (Idt); 183ra der gepeinigte Hiob, seine Frau und ein Freund (Iob); 193va Salomo, stehend (Prv); 201ra Prediger (Ecl); 203vb Salomo mit Weinkrug (Ct); 205ra Salomo mit Waage (Sap); 210rb Jesus Sirach (Sir); 224va Isaias mit Schriftband (Is); 240va Jeremia und Jerusalem (Ier); 264ra Berufung des Ezechiel (Ez); 282ra Daniel (Dn); 289va Hosea mit Schriftband (Os); 292ra Ioel mit Schriftband (Ioel); 293rb Amos mit Schriftband (Am); 295ra Abdias mit Schriftband (Abd); 295va Jonas und Fisch (Ion); 296ra Micha mit Schriftband (Mi); 297va Naum mit Schriftband (Na); 298rb Habakuk mit Schriftband (Hab); 299ra Sofonias mit Schriftband (So); 300ra Haggai (Agg); 300va Zacharias mit Schriftband (Za); 303vb Malachias mit Schriftband (Mal); 305ra König Alexander (I Mcc); 317rb zwei Makkabäer (II Mcc)
Historisierte Initialen NT:325va Matthäus am Schreibpult (Mt); 337ra Markus am Schreibpult (Mc); 344va Lukas am Schreibpult (Lc); 357ra Johannes am Schreibpult (Io); 366rb Himmelfahrt Christi (Act); 379va Paulus, sitzend, mit Buch (Rm); 395va Paulus und Timotheus (Col); 396va Paulus mit Buch (Laod); 396vb Paulus, Silvanus und Timotheus (I Th); 399rb Paulus und Timotheus (II Tim); 400rb Paulus am Schreibpult (Tit); 400vb Paulus und Philemon (Phlm); 401ra Paulus mit zwei Hebräern (Hbr); 404rb Jacobus mit Buch (Iac); 405va Petrus und Zuhörer (I Pt); 407rb Johannes mit Buch (I Io); 408va Johannes mit Schriftband (II Io); 409rb Johannes am Schreibpult auf Patmos (Apc)
Bei den Initialen z. T. ikonographische Anweisungen mit Stift, z. B. 160vb wisage, 165va ein wisage, 201ra daz sol sin ein maister uf einen stul mit reb, 400rb Paulus der scribent
Ikonografie:
-
Bilderzyklus, Bibelillustration
-
Abdias
-
Alexander
-
Amos
-
Christus, Auferstehung bis Himmelfahrt
-
Daniel
-
Elias
-
Ezechiel
-
Haggai
-
Hieronymus
-
Hiob
-
Hosea
-
Ioel
-
Iosua
-
Isaias
-
Iacobus
-
Ieremia
-
Iesus Sirach
-
Iohannes Ev.
-
Ionas
-
Lukas Ev.
-
Malachias
-
Markus Ev.
-
Matthäus Ev.
-
Micha
-
Moses
-
Naum
-
Nehemias
-
Paulus
-
Petrus
-
Ruth und Boas
-
Salomo
-
Schöpfungsgeschichte
-
Sofonias
-
Tobias
-
Zacharias
-
Schemazeichnungen
Hinweise
Bibliographischer Nachweis:
-
Bretscher-Gisiger, Charlotte / Gamper, Rudolf. - Katalog der mittelalterlichen Handschriften des Klosters Wettingen. Katalog der mittelalterlichen Handschriften in Aarau, Laufenburg, Lenzburg, Rheinfelden und Zofingen. - Dietikon, 2009, S. 112-115
-
Schönherr, Alfons. - Handschriftenkatalog der Aargauischen Kantonsbibliothek. Manuskript. Bd. 2: Die Handschriften der Abtei Wettingen. - 1953-1957, Nr. 23
Literatur:
-
Bruckner, Albert. - Scriptoria medii aevi Helvetica, Bd. 7: Schreibschulen der Diözese Konstanz. Aargauische Gotteshäuser. - Genf 1955, S. 121, Taf. 57
-
Schönherr, Alfons. - Kulturgeschichtliches aus dem Kloster Wettingen, in: Jahrbuch des Standes Aargau 2 (1955), S. 100–115, hier S. 113
-
Hoegger, Peter. - Die Kunstdenkmäler des Kantons Aargau, Bd. 8: Der Bezirk Baden III: Das ehemalige Zisterzienserkloster Marisstella in Wettingen. - Bern 1998, S. 357-359, Abb. 452-454
Repertorien:
-
Habakuk
-
Bloomfield, Incipits Nr. 1164
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 328
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 26
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 284
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 285
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 311
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 323
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 330
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 332
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 335
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 341
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 343
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 344
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 456
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 457
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 462
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 1093
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 1421
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 482
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 480
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 487
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 492
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 494
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 500
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 510
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 512
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 516
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 522
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 525
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 527
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 529
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 532
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 535
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 540
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 545
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 543
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 551
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 590
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 607
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 620
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 624
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 640
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 679
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 651
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 660,1
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 670
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 680
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 684
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 699
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 707
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 715
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 728
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 736
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 747
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 752
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 765
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 772
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 780
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 783
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 794
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 809
-
Stegmüller, Repertorium biblicum Nr. 835
Zugriffs- und Benutzungsbestimmungen
Urheberrecht Metadaten:
Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC-BY zur Weiternutzung zur Verfügung.
Bearbeitungsstand
Interne Bearbeitung:
-
Verzeichnung=Description=Inventaire; November 2019; HAN-Katalogisierungsregeln; Rekat teil nach Bretscher/Gamper (2009); Rudolf Gamper
-
Erschliessungsniveau Normalniveau
Identifikatoren
Systemnummer:
991170516022005501
Andere Systemnummer:
-
(HAN)000356216DSV05
-
(EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170516022005501
-
(41SLSP_ABN)999067686808281