Sammelhandschrift (Theologie)

Kurzformat

Sammelhandschrift (Theologie) / 13. und 14. Jahrhundert
1 Band (87 Blätter) : 26 x 18,5-19 - Pergament
  • Basel, UB, UBH B V 32

LEADER 00000ntmaa2200000 c 4500
001 991170524806505501
005 20240312035543.0
007 cr#|||||||||||
008 080818q12001399xx 00| | lat d
019 |a Rekatalogisierungsgrad teil  |5 HAN 
019 |a Exemplarspezifische Aufnahme, gesperrt für Veränderungen und das Anhängen von Signaturen.  |5 HAN/11.11.2020/bmt 
035 |a (HAN)000079231DSV05 
035 |a (EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170524806505501 
035 |a (41SLSP_UBS)9972440171305504  |9 (41SLSP_UBS)9972440171305504 
040 |a CH-001880-7  |b ger  |e HAN-Katalogisierungsregeln 
046 |a q  |c 1200  |e 1299 
046 |a q  |c 1300  |e 1399 
245 1 0 |a Sammelhandschrift (Theologie) 
264 0 |c 13. und 14. Jahrhundert 
300 |a 1 Band (87 Blätter)  |c 26 x 18,5-19 
336 |b txt  |2 rdacontent 
337 |b n  |2 rdamedia 
337 |b c  |2 rdamedia 
338 |b nc  |2 rdacarrier 
338 |b cr  |2 rdacarrier 
340 |a Pergament 
490 1 |a Abteilung B V  |v 32 
506 |a Es gelten die generellen Benutzungsregeln für den Sonderlesesaal. 
510 4 |a Morin, Jean. - A travers les manuscrits de Bâle. In: Basler Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde ; 26 (1927), S. 175-249, hier S. 189 
510 4 |a Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Basel : beschreibendes Verzeichnis. Abt. B, Theologische Pergamenthandschriften / bearb. von Gustav Meyer und Max Burckhardt. - Basel : Universitätsbibliothek, 1960-1975. - Bd. 1, S. 543-551 
533 |n Sicherheitsfilm Basel UB: Mscr Film c 261  |d 2015 
541 |f Öffentliche Bibliothek der Universität Basel 
546 |a Lateinisch 
561 |a Ursprünglich drei selbstständige Teile. Aus der Basler Kartause als Geschenk des Kölner Priesters Gottschalk Kamenschede. Im vorderen Deckel über dem Conspectus Eintrag Heinrich Arnoldis "Liber Cartuß[iensium] Baß[ilee]"; darunter radiert (Quarzlampe) "Liber domus vallis beate [...] et martiris [...] Cart[usiensium] Bas[ilee] Orate pro domino [Gotscalco plebano in Bre]kelvelde Westfalie Colon[iensi]"; daneben Signatur von der Hand Arnoldis, dieselbe völlig verblasst auch auf dem vorderen Deckel "B.XV"; im Deckel daneben eine noch ältere in Umrahmung "D [...]", letztere evtl. bezugnehmend auf die Bücherordnung des Vorbesitzers; vgl. dessen Kaufeintrag Bl. 1r, oberer Rand "Anno domini m° ccc° xc secundo Ego Gotscalcus Kanenschede presbiter emi istum librum in Colonia xx die mensis marcii pro x albis denariis M° CCC° XC° secundo" (alles radiert). Weiter oben im vorderen Deckel Eintrag Loubers "Ti Sermones antiqui et de x preceptis D XXXIX"; Signatur gestrichen, sie steht noch im alphabetischen Katalog, Bl. 243v. Eine zweite Zahl "xvij" ist gleichfalls getilgt; sie stand früher als "D xvii" auch auf Bl. 2r, unterer Rand und Ecke rechts zuoberst und hat an der zweiten Stelle einer letzten Platz gemacht, welche hier direkt auf die an dieser Stelle nicht mehr lesbare Signatur Arnoldis gesetzt ist, "D xc 2m"; diese steht im alten Standortsverzeichnis pro antiqua. Der einfache Eintrag "Cartuß[iensium] Baß[ilee]" findet sich ausserdem mehrere Male: Bl. 2r, 27r, 51r, 52r, 58r, 73v und im hinteren Deckel. An der letzten Stelle unter einem radierten Eintrag "Iste liber est fratrum Carthusiensium Basilee etc. Itaque noli vindicare nobis [2]". 
563 |a Mit gelblichem Pergament überzogene, ungemusterte, gegen die Ränder flach abgerundete Holzdeckel im Format des Buchblocks, Rückenpartie erneuert. Von den zwei nach vorn greifenden Schliessen nur die vierblättrigen Haftösen am hinteren Deckel erhalten. Titelinschrift in Schwarz auf dem vorderen Deckel "Sermones" daneben eine getilgte Signatur; Conspectus im vorderen Deckel. Rote, braune, gelbe Ledersignakeln am vorderen Schnitt. 
581 |a Morin, Germain. - Un rouleau mortuaire des moniales de Sainte-Marie d'Helfta, 24 octobre 1367. In: Revue Bénédictine ; 37 (1925), S. 100-103  |3 52r-73v 
581 |a Studer, Monika. - Bibliotheca cartusiae Basiliensis. Die Bibliothek der Basler Kartause mit besonderem Fokus auf die Zeit unter Prior Heinrich Arnoldi (1449–1480). – In: Raum und Medium. Literatur und Kultur in Basel in Basel in Spätmittelalter und Früher Neuzeit, S. 287-313. – Basel, 2020 (Kulturtopographie des alemannischen Raums 9), hier S. 302, 304, 309, 310 
583 0 |b Verzeichnung=Description=Inventaire  |c 2008  |i Minimalaufnahme nach: Meyer/Burckhardt 
583 1 |b Verzeichnung=Description=Inventaire  |c Juli 2017  |f HAN-Katalogisierungsregeln  |i Normalaufnahme auf der Basis von Meyer/Burckhardt, mit Ergänzungen. Für weitere Angaben vgl. Meyer/Burckhardt  |k Flury 
583 1 |b Verzeichnung=Description=Inventaire  |c August 2017  |f HAN-Katalogisierungsregeln  |i revidiert  |k Studer/Flury 
583 1 |b Digitalisierung=Digitization=Numérisation  |c 2015  |i TIFF 
583 1 |a Erschliessungsniveau Normalniveau 
596 3 1 |n Teil I  |g 1r-v  |t leer 
596 3 0 |n Teil I  |g 2r-30v  |t Series prior: Sermones de tempore, festis sanctisque  |i >Incipiunt sermones<. >Quia verbum< predicationis et doctrinę suscepimus. Ideo non possumus pretermittere quin vobis in quantum possumus vitam ęternę salutis annunciemus. In divinis libris scriptum est ... - ... qui eum perducit in fine corporis sui de hoc seculo nequam in illud futurum seculum ubi nichil erit nisi laus et sempiternum gaudium. Amen  |s Von unbekanntem Verfasser unter verschiedenen Veränderungen u.a. aus folgenden Autoren kompiliert: Beda, Ps.-Beda, Caesarius Arelatensis, Gregorius Magnus, Johannes Chrysostomus und Origenes; Meyer/Burckhardt zählen 46 Stücke, davon kommen Stück 19.21-24.27.30.34 (Bl. 13r.14r-15r.17r.19r.21v) auf Bl. 40v-43v noch einmal vor. Weiter führende Informationen v.a. philologischer Art vgl. Meyer/Burckhardt (1960), S. 543-545 
596 3 0 |n Teil I  |g 30v-51v  |t Series posterior: Themata sermonum seu sermones de tempore  |i >De adventu domini<. Ecce venit rex occurramus o[bviam] ... [cf. Matth. 21,5]. Omne tempus quod in hoc seculo vivimus dilectissimi ad hoc nobis divina bonitas concessit ut in huius vitę brevitate ęternitatem animę conquiramus et ad patriam nostram de qua pro malis actibus expulsi sumus. Iterum bonis actibus redeamus ... - ... ut possit vincere omnis fornicationis illecebras et ita ut eius matrimonium integre custodiat ut in die iudicii penam nullam suscipiat. Amen. [Darunter ausradiert, mit Quarzlampe noch teilweise lesbar:] Dominus de bonis quedam [?] Iohannis | De bonis quedam [?] [...] VI sol. | De bonis Ade [...] V sol. | [...] de bonis predicti Iohannis [...] | De bonis [...] | De bonis predicti Ade [...] ||  |s 62 kurze Stücke, meist bloss wortdeutende Expositionen zu den Tagesevangelien; 1-3 stellen dagegen regelrechte Predigten dar; 40v-43v teilweise übereinstimmend mit 13r-21v (vgl. oben). Weiter führende Informationen v.a. philologischer Art vgl. Meyer/Burckhardt (1960), S. 546 
596 3 0 |n Teil II  |g 52ra-69va  |t Tractatus de 10 praeceptis  |r Henricus de Frimaria Oesa  |i [Prol.:] Audi Israhel precepta domini et ea in corde tuo quasi in libro scribe ... melle fluentem [s. exod. 3,17; 13,5; deut. 4,1; 5,1 usw.]. In verbis propositis spiritus sanctus circa divina precepta tria tangit. Primo namque ... [53vb] distingwi in tres partes principales secundum tres composiciones [sic pro ex-] cuiuslibet precepti ut videbitur in processu deo principante. [1 expos. 1:] Primum preceptum appropriate respicit personam patris quantum ad voluntarium obsequium omnis operis ... - ... [68vb 10 expos. 3:] Quod vinum nobis me[ri]tis gloriose virginis prestare dignetur eius filius qui cum patre ... [ = praec. 1 expos. 1 fol. A[8]r-10 expos. 3 fol. L 5v.]  |s In Handschriften verschiedenen Autoren zugeschrieben, Verfasserschaft des älteren Henricus de Frimaria (1245-1340) jedoch gesichert. Weiter führende Informationen v.a. philologischer Art vgl. Meyer/Burckhardt (1960), S. 547f.  |v Druck: öfter (siehe Hain 10400ff.), z.B. Coloniae 1501 unter dem Titel ‘Preceptorium Nicolai de Lyra’ (fol. A[2]r-A[8]r, prol. expos. 1-3 und praec. 1 expos. 1 fol. A[8]r-10 expos. 3 fol. L 5v)  |v Stroick, Clemens. - Heinrich von Friemar: Leben, Werke, philosophisch-theologische Stellung in der Scholastik (Freiburger theologische Studien 68). - Freiburg (i.Br.) : Herder, 1954, S. 37ff. 
596 3 0 |n Teil II  |g 69va-73vb  |t Anonymi commentarius in carmen illud de naturis 12 animalium, quod e Physiologo composuit Theobaldus quidam  |i >[Hand des Bibliothekars Conrad Pfisters:] Cybaldus episcopus Physiologus de naturis animalium XII<. [T]res leo naturas etc. [comm. praef.:] In principio huius auctoris sicut in aliorum sex sunt inquirenda. Que materia, que intencio, que utilitas, que [sic] auctor, quis titulus, cui parti philosophie supponatur. Materia huius auctoris est natura XII. animalium scilicet leonis serpentis aquile etc. Intencio huius auctoris ... - ... [69vb] auctor iste de naturis animalium tractans per que sancta trinitas designatur vel quatuor ewangeliste vel .XII. apostoli quorum doctrina fulget ecclesia ut sol et luna. [Hd. Pfisters: 1 Leo] Incipit a leone id est a Christo qui est tredicimus [sic] inter XII. apostolos et incipit sic tres leo naturas et merito a leone incipit idest a Christo quia a deo omnis natura habet originem ... - ... idem [ps. 126,1] nisi dominus custodierit civitatem. [Hd. Pfisters: 2 Aquila:] [E]sse fuerunt [sic pro: ferunt] aquilam etc. In secundo loco agit auctor de aquila et merito quia per aquilam sapientia .i. Christus designatur ... - ... [12=13 comm., de panthera] curremus ad celi pallatium ibique exultantes dicemus ... quam nos conferat [sic] pater et filius et s[piritus] sancti [sic] amen  |s Der vorliegende Kommentar teilt in 13 Stücke: 73ra wird aus 9. "syrenes, onecentaurus" die Gruppe "de honocentauris" als 10. Stück angesetzt. Danach nennt er 11 (vulg. 10) elephas, 12 (vulg. 11) turtur usw. Pfister jedoch zählt am Rand fortlaufend 1-12, ab 10 also abweichend von Hs.; Literatur (hauptsächlich zu Theobaldus) siehe Meyer/Burckhardt (1960), S. 549  |v Carm. und comm. (einigermassen verwandt): Phisiologus Theobaldi episcopi de nat. XII animalium (= Hain 15468)  |v Carm.: Auch unter dem Namen Hildebertus Cenomanensis, PL 171, 1217 B-1224 B  |v Lauchert, Friedrich. - Geschichte des Physiologus. - Strassburg, 1889, 971 
596 3 1 |n Teil II  |g 74ra-75rb  |t leer 
596 3 0 |n Teil II  |g 75va-b  |t Epistola abbatissae et monialium OSB in Novo Helpede de nece He(n)rici (?) praepositi (24.10.1367)  |i Universis Christi fidelibus hanc literam visuris vel audituris Iutta dei gratia abbatissa totumque collegium monasterii sancte Marie virginis in Novo Helpede salutem in eo qui est pater misericordiarum ... Quoniam non habemus hic manentem civitatem, oportet ut futuram inquiramus ... Hinc [est] quod universali caritati vestre ... innotescimus, quod ... dominus He[n]r[...], prepositus ... occisus est ... - ... perfrui mereantur. Datum anno dominice incarnacionis 1367. In dominica qua cantatur salus populi nostri conventus sub sigillo. Latori quoque presentium benefacientes diem quo apud vos fuerit huic carte inscribatis  |s Weder über die hier genannte Äbtissin Jutta (eine andere vgl. Krühne, 1888, 164 nr. 66, a. 1311) noch über den ermordeten Probst Her[...] (ungenau Morin, 1925: Hen[ricus], das -n- ist weder geschrieben noch bezeichnet; selbst -e- unsicher [Har- ?]) ist Näheres ermittelt; in dem genannten Urkundenbuch klafft zwischen 21.9.1354 (Krühne, 1888, 194 nr. 114) und 3.5.1376 (ebda. nr. 115) eine Lücke. Zum Datum (allgemein = 17.10.; in deutschem Usus jedoch 1 Woche später = 24.). S. Morin, 1925, 103.  |v Krühne, Max. - Urkundenbuch der Klöster der Grafschaft Mansfeld (Geschichtsquellen der Provinz Sachsen, Bd. 20). - Halle, 1888, 129ff. nr. 1 ff.  |v Morin, Germain. - Un rouleau mortuaire des moniales de Sainte-Marie d' Helfta. 24 octobre 1367. In: Revue bénédictine 37 (1925), S. 100-102 (aus vorl. Hs.)  |v Ders. - A travers les manuscrits de Bâle (Baler Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde 26). - Basel, 1927, S. 175-249, hier: S. 189  |v Nemes, Balázs J.: Text production and authorship: Gertrude of Helfta’s «Legatus divinae pieatis». In: A companion to mysticism and devotion in northern Germany in the late Middle Ages / ed. by Elizabeth Andersen ... [et al.]. - Leiden : Brill 2014, S. 103ff., hier S. 113 Anm. 46 
596 3 0 |n Teil III  |g 76r-78v  |t Praecepta de modo recte vivendi  |i >Incipit bonus et utilis modus vivendi secundum deum ad omnes fere status hominum ordinatus. Et primo ad nobiles et postea ad eorum iusticiarios<. >Ad potentes<. Ne potentes per potentiam suam opprimant nec a suis subditis opprimi permittant | Malos usus de villis suis destruant. Statuta vero ad communem utilitatem faciant | ... Et nil a suis subditis extorqueant | >Ad divites<. | Ne aliquis iniuste acquirat propter divitias suas | ... >ad pauperes< ... [76v] >ad coniugatos< ... >ad filios< ... >ad familiam< ... >quomodo sit se habendum in missa< ... [77r] ... >ad viduas< ... >ad virgines et puellas< ... >ad mercatores< ... [77v] ... >ad hospites< ... >ad tabernarios< ... >ad mulieres< ... >ad omnes generaliter< ... - ... Recte quando aliquis accipit munus pro iudicio vel iusticia facienda vel festinanda vel retardanda. >Explicit deo gracias<  |s Enger Zusammenhang mit B IV 28 (1r-11v), Textliches vgl. Meyer/Burckhardt (1960), S. 404f. (zu B IV 28) 
596 3 0 |n Teil III  |g 78v-80vb  |t Proverbiales sententiae secundum auctoritates digestae  |i >Incipiunt XLVIII bona proverbialia documenta philosophorum et sapientium quondam huius mundi<. | >Poete<. | Iuvenis stans in timore. / Et parentum in honore / In divino servicio. / Pauperum amore pio / Et a malo timorosus. / Nec piger sit nec gulosus / Si longa vita vixerit. / Magno in honore erit // >Aristotilis<. Ne reputo sapientem. / Cuius ira ligat mentem / Ira sic cor sensu privat. / Qui hic ad opus non iuvat. >Oratius< ... >Plato< ... >Sapiente< ... >Macrobius< ... >David< ... >Socrates< ... >Perces [sic]< ... [79r] ... >Tullius< ... >Salustinus [sic]< ... >Calo [sic]< ... >minor< ... >Salomon< ... >Cato< ... >Lucanus< ... >Macrobius< ... >Thobias< ... >Socrates< ... >Iuvenalis< ... [79v] ... >Salomon< ... >Ysidorus< ... >Dyagenes [sic]< ... >Cicero< ... >Boecius< ... >Tullius< ... >Iuvenalis< ... >Aristotilis< ... >Therentius< ... >Ovidius< ... >Aristotilis< ... >Iuvenalis< ... [80r] ... >Virgilius< ... >Perses< ... >Lucanus< ... >Macer< ... >Dyagenes [sic]< ... >Iulius< ... >Lucanus< ... >Macrobius< ... >Iuvenalis< ... >Salomon< ... >Dyagenes [sic]< ... >Macrobius< ... [80v] ... >Plato< ... >Iulius< ... >Boecius< ... - ... >Eusebius<. | Multi iudices pro donis / perdunt viam rationis / Qui plus quam debeat cupit. / Cupiditas hunc decipit. // >Explicit deo gratias<  |s Weitere Informationen philologischer Art vgl. Meyer/Burckhardt (1960), S. 403f. (zu B IV 28) 
596 3 0 |n Teil III  |g 80v-82r  |t Altercatio diaboli et angeli de 7 peccatis mortalibus  |i >Incipiunt temptationes demonis temptantis homines de septem peccatis mortalibus et eorum ramis. Et statim angeli boni custodis hominis defensio sacram scripturam allegantis. Et primo de .VII. peccatis principalibus cum suis ramis successive<. [Darstellung des folgenden in zwei Kolonnen] >Dyabolus temptans dicit<. | Superbus sis. | >Angelus defendens respondit non quia scriptum est<. | Deus superbis resistit humilibus autem dat gratiam [= Iac. 4,6]. | Sublime extollaris | Oculi sublimes humiliabuntur [cf. Is. 2,11] | Invide | Invidia dyaboli mors intrabit in orbem terrarum [sap. 2,24] ... [81r] >Superbia c. ramis<. | In altum erigere | Excelsus dominus humilia respicit [ps. 137,6] ... >gula c. ramis<. | Inebriare | Nolite inebriari vino ... [Eph. 5, 18] ... >luxuria c. ramis<. | luxuriare | luxuria mulierum et vinum obsecant [sic, recte obcecant] cor hominis ... >avaricia c. ramis<. | Avarus sis | avarus non habet hereditatem ... [Eph. 5, 5] ... [81v] >accidia c. ramis<. | Piger sis | Si fueris piger veniet tibi quasi viator egestas [prov. 6,11] ... >ira c. ramis< | Iram effunde | [a.] Omnis ira et indignatio tollatur a vobis operibus bonis [cf. Eph. 4,31] ... >Invidia c. ramis<. | Invidiam exerce | Nichil per invidiam et contencionem facias [Phil. 2,3] ... - ... [invidia] Predare. | Ve qui predaris in re speciem predaberis [cf. Is. 33,1] | Occide | Omnis homicida non habet in se vitam manentem [I Ioh. 3,15]. >Explicit deo gracias<  |s Jedes Stichwort wird mit 8 (bzw. gula = 7) Stellen belegt; links jeweils die Aufforderung des diabolus, anschliessend in eigener Kolonne die Entgegnung des angelus. Die Erwiderungen sind lauter (wörtliche oder veränderte) Bibelzitate; sie stehen bei jedem Stichwort unter der rubrizierten Überschrift "non quia scriptum est" 
596 3 0 |n Teil III  |g 82r-85r  |t Schema, tabula fidei  |i >Incipit bona et utilis tabula fidei Christiane in qua continentur sub brevibus. Et primo VII virtutes principales videlicet<. >Septem virtutes principales<. Fides. Spes. Caritas. Iusticia. temperantia. Fortitudo. Prudentia. [82ra] >VII peccata mortalia<. Superbia | invidia | ... luxuria. [82rb] Septem virtutes | humilitas | amor | ... castitas ... [82rc] >VII opera misericordie secundum corpus< ... [darunter ungespalten:] >opera misericordie secundum animam<. ... [82va] >VII sacramenta ...< ... [82vb] >VII dona spiritus sancti< ... [darunter ungespalten:] >VII peticiones contente in oratione pater noster< ... [82va] >Quintus sensus corporis> ... [82vb] >duo principalia mandata legis< [82va] >decem mandata legis< [82vb] >primum mandatum est< ... [83r] ... >Quatuor consilia Christi ...< ... >Octo beatitudines iustorum< ... [83v] ... >Septem dotes hominis in paradiso< ... >Quindecim gaudia paradisi< ... [84ra] ... >Quindecim pene infernales< ... >Indumenta spiritualia<. Anime innocentia et matrimonialis castitas. [84rb] >Spirituale nutrimentum< ... >Septem etates mundi...< ... [84v] >Septem etates hominis< ... - ... [XII artt. fidei] >Duodecimus<. Credere paradisum esse vitam eternam hunc etiam articulum composuit beatus Mathias apostolus vitam eternam. Amen. >Explicit deo gracias< 
596 3 0 |n Teil III  |g 85v-86v  |t Applicationes figurativae VT. et NT. secundum vitam Christi et BMV  |i >Incipiunt figurative applicationes veteris testamenti ad novum secundum vitam Cristi et beate virginis<. >De conceptione Ihesu Cristi<. Sicut angelus annuntiavit beatis Ioachim et Anne conceptionem beati Iohannis [auf Rasur; darüber von Hand 15. Jh. sancti Iohannis]. Ita angelus annuntiavit beate virgini conceptionem Ihesu Christi. >De nativitate Christi<. Sicut Ysayas annuntiavit Iudeis Christum venturum. Ita angelus annuntiavit pastoribus Christum natum. >De conservatione virginitatis matris Christi< ... >De oblacione trium regum< ... >De purificatione virginis< ... >De baptismo Ihesu Christi< ... >De conversione aque in vinum< ... >De temptatione Christi a dyabolo< ... >De resuscitatione Lazari< ... [86r] ... >De dominica in ramis palmarum< ... >De cena domini< ... >De ablutione pedum ...< ... >De proditione Iude< ... >Quomodo Christi portavit crucem< ... >De crucifixione Christi< ... >De sepultura Christi< ... >De descentione Christi ad inferos< ... >De ascentione domini< ... >De festo penthecostes< ... - ... >De assumptione beate virginis<. Sicut rex Salomon coronavit matrem suam ... Ita Christus coronavit matrem suam super omnes [über der Zeile ergänzt] choros angelorum in paradiso. >Explicit deo gracias. Amen<  |s Total 20 Applicationes, die immer mit "sicut" (=VT.) eingeleitet, mit "ita" (=NT.) fortgeführt werden 
596 3 1 |n Teil III  |g 87r-v  |t leer 
596 0 |a Pergament vorne dick, hinten dünner, teilweise unregelmässig beschnitten. 
596 0 |a Bl. 87 unten ein Streifen herausgeschnitten. 
596 0 |b Zusammengesetzt aus drei ursprünglich separaten Teilen. Lagen: V¹⁰ + 4 IV⁴² + (IV+1)⁵¹ + (VII-2)⁶³ + VI⁷⁵ + IV⁸³ + II⁸⁷; alte Bezeichnung der Lagen I-VI (= Teil I) mit römischen Ziffern auf der letzten verso-Seite rechts unten, moderne Lagenbezeichnung VII-X (= Teil II und III). 
596 0 |c Moderne Bleistiftfoliierung 1-87. 
596 1 |a Rote Zwischentitel, Bl. 2r oberste Zeile rot und schwarz, mit Unzialbuchstaben.  |3 Teil I (Bl. 1-51) 
596 1 |b Bl. 2r Initiale Q: roter Buchstabenkörper mit grüner Schmuckfüllung, alle übrigen Initialen rot, ohne oder nur mit einfachen Verzierungen.  |3 Teil I (Bl. 1-51) 
596 1 |a Rubrizierung nur am Anfang. Bl. 53v-54r und 55v-56r rote Strichelung, Zwischentitel später alle schwarz, Bl. 54r-56r oberer und unterer Rand gleichmässig ausgezogene Ober- und Unterlängen.  |3 Teil II (Bl. 52-75) 
596 1 |b Grobe rote Initiale A.  |3 Bl. 52ra 
596 1 |a Regelmässige Rubrizierung aller Titel durch den Schreiber, rote Strichelung der Satz- bzw. Zeilenanfänge.  |3 Teil III (Bl. 76-87) 
596 1 |d Schriftspiegel 19,5-20,5 x 13,5-14 cm, ungespalten, 30-33 mit dem Zirkel abgesteckte und mit dem Stift gezogene Zeilen.  |e Regelmässige Buchminuskel 13. Jh., eine einzige Hand.  |3 Teil I (Bl. 1-51) 
596 1 |d Schriftspiegel 20-20,5 x 15 cm, zweispaltig, 53-54 mit dem Zirkel abgesteckte, teils mit Tinte gezogene Zeilen, teils ohne sichtbare Liniierung.  |e Kursive Buchschrift 14. Jh., mehrere Hände: a) Bl. 52ra-68vb, b) 68vb-69ra, c) 69rb-73vb, d) 75vb  |3 Teil II (Bl. 52-75) 
596 1 |d Teils ungespalten, teils regelmässig oder unregelmässig zweispaltig, Bl. 82r ungespalten mit drei Kolonnen; 29 mit Punktorium abgesteckte, mit dem Stift fein gezogene Zeilen.  |e Kalligrafische Buchschrift 14. Jh., eine einzige Hand.  |3 Teil III (Bl. 76-87) 
655 7 |a Handschrift  |2 gnd-content 
690 |a Quia verbum praedicationis et doctrinae suscepimus ideo non possumus praetermittere quin vobis in quantum possumus vitam aeternae salutis annuntiemus  |2 han-A1 
690 |a Ecce venit rex occurramus obviam ... (Matth. 21,5). Omne tempus quod in hoc saeculo vivimus dilectissimi ad hoc nobis divina bonitas concessit ut in huius vitae brevitate aeternitatem animae conquiramus  |2 han-A1 
690 |a Audi Israel praecepta domini ... (deut. 4,1 al.) ... In verbis istis spiritus sanctus circa divina praecepta tria facit. Primo namque ostendit quod sunt hilariter audienda  |2 han-A1 
690 |a Tres leo naturas etc. In principio huius auctoris sicut in aliorum sex sunt inquirenda quae materia quae intentio quae utilitas quis auctor quis titulus cui parti philosophiae supponatur  |2 han-A1 
690 |a Incipit a leone idest a Christo qui est tredecimus inter XII apostolos et incipit sic Tres leo naturas et merito a leone incipit i. a Christo quia a deo omnis natura habet originem et ipse principum  |2 han-A1 
690 |a Universis Christi fidelibus hanc litteram visuris ... Iutta ... abbatissa totumque collegium monasterii ... in Novo Helpede sal. Quoniam non habemus hic  |2 han-A1 
690 |a Ne potentes per potentiam suam opprimant nec a suis subditis opprimi permittant. Malos usus de villis suis destruant  |2 han-A1 
690 |a Iuvenis stans in timore / et parentum in honore / in divino servitio  |2 han-A1 
690 |a Diabolus temptans dicit superbus sis. Angelus defendens respondit non quia scriptum est deus superbis resistit humilibus autem dat gratiam  |2 han-A1 
690 |a Sicut angelus annuntiavit beatis Ioachim et Annae conceptionem sancti Iohannis ita angelus annuntiavit beatae virgini conceptionem Iesu Christi  |2 han-A1 
690 |a Ehemalige Signatur: Standort: Kartause Basel, Bibliotheca antiqua. Signatur: D cx:2 (alt)  |e D cx:2 (alt)  |2 han-A5 
690 |a Ehemalige Signatur: Standort: Kartause Basel. Signatur: D xxix:1 (alt)  |e D xxix:1 (alt)  |2 han-A5 
690 |a Ehemalige Signatur: Standort: Kartause Basel. Signatur: B xv (alt)  |e B xv (alt)  |2 han-A5 
700 0 |a Henricus  |c Arnoldi  |d 1407-1487  |0 (DE-588)102492042  |e Annotator  |4 ann 
700 1 |a Louber, Jakob  |d 1440-1513  |0 (DE-588)1024501442  |e Annotator  |4 ann 
700 1 |a Pfister, Conrad  |d 1576-1636  |0 (DE-588)132576902  |e Annotator  |4 ann 
700 0 |a Henricus  |c de Frimaria  |d 1245-1340  |0 (DE-588)118548379  |e Verfasser  |4 aut 
700 0 2 |a Henricus  |c de Frimaria  |d 1245-1340  |t Praeceptorium divinae legis  |0 (DE-588)1125956712 
700 0 |a Theobald  |d ca. 11. Jh.  |0 (DE-588)100968619  |e Verfasser  |4 aut 
700 0 2 |a Physiologus de naturis duodecim animalium  |0 (DE-588)1123532656 
700 0 |a Beda  |c Heiliger  |d 672-735  |0 (DE-588)118508237  |e Verfasser  |4 aut 
700 0 |a Caesarius  |c Arelatensis  |d 470-542  |0 (DE-588)118666509  |e Verfasser  |4 aut 
700 0 |a Gregor  |b I.  |c Papst  |d 542-604  |0 (DE-588)118541838  |e Verfasser  |4 aut 
700 0 |a Johannes  |c Chrysostomus  |d 344-407  |0 (DE-588)118557831  |e Verfasser  |4 aut 
700 0 |a Origenes  |d 185-254  |0 (DE-588)118590235  |e Verfasser  |4 aut 
700 1 |a Kamenschede, Gottschalk  |d ca. 14. Jahrhundert  |0 (DE-588)1137729376  |e Früherer Eigentümer  |e Annotator  |4 fmo  |4 ann 
710 2 |a Kloster St. Margarethental  |0 (DE-588)4682346-3  |e Früherer Eigentümer  |4 fmo 
830 0 |a Abteilung B V  |v 32  |w (HAN)000108225DSV05 
852 4 |b A100  |c 102HSS  |j UBH B V 32  |9 (41SLSP_UBS)9972440171305504 
856 4 1 |u http://www.e-codices.unifr.ch/de/list/one/ubb/B-V-0032  |z e-codices (Digitalisat) 
856 4 8 |u https://e-codices.ch/loris/ubb/ubb-B-V-0032/ubb-B-V-0032_0002r.jp2  |z Thumbnail e-codices 
856 4 2 |u http://www.manuscripta-mediaevalia.de/hs/katalogseiten/HSK0503a_b0543_jpg.htm  |z Meyer/Burckhardt online 
900 |f HANcollect_this handschrift 
900 |a HANunikat 
910 |c Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC-BY zur Weiternutzung zur Verfügung. 
949 |c 102HSS  |p 12  |j UBH B V 32  |b A100  |9 (41SLSP_UBS)9972440171305504 
986 |a (41SLSP_UBS)9972440171305504  |9 (41SLSP_UBS)9972440171305504 

Basisinformationen

Signatur:
  • Basel, UB, UBH B V 32
Ressourcentyp:
Buchhandschrift
Digitalisat:
Titel:
Sammelhandschrift (Theologie)
Entstehungsangaben:
13. und 14. Jahrhundert
Entstehungszeit (normiert):
1200 - 1299
, 1300 - 1399
Physische Beschreibung:
  • 1 Band (87 Blätter); 26 x 18,5-19
Physische Beschaffenheit:
  • Pergament
Serie:
Abteilung B V; 32

Hierarchie/Kontext

Wird geladen...

Inhalt und innere Ordnung

Inhalt:
  • Teil I. [1r-v]. leer
  • Teil I. [2r-30v]. Series prior: Sermones de tempore, festis sanctisque. >Incipiunt sermones<. >Quia verbum< predicationis et doctrinę suscepimus. Ideo non possumus pretermittere quin vobis in quantum possumus vitam ęternę salutis annunciemus. In divinis libris scriptum est ... - ... qui eum perducit in fine corporis sui de hoc seculo nequam in illud futurum seculum ubi nichil erit nisi laus et sempiternum gaudium. Amen. Von unbekanntem Verfasser unter verschiedenen Veränderungen u.a. aus folgenden Autoren kompiliert: Beda, Ps.-Beda, Caesarius Arelatensis, Gregorius Magnus, Johannes Chrysostomus und Origenes; Meyer/Burckhardt zählen 46 Stücke, davon kommen Stück 19.21-24.27.30.34 (Bl. 13r.14r-15r.17r.19r.21v) auf Bl. 40v-43v noch einmal vor. Weiter führende Informationen v.a. philologischer Art vgl. Meyer/Burckhardt (1960), S. 543-545
  • Teil I. [30v-51v]. Series posterior: Themata sermonum seu sermones de tempore. >De adventu domini<. Ecce venit rex occurramus o[bviam] ... [cf. Matth. 21,5]. Omne tempus quod in hoc seculo vivimus dilectissimi ad hoc nobis divina bonitas concessit ut in huius vitę brevitate ęternitatem animę conquiramus et ad patriam nostram de qua pro malis actibus expulsi sumus. Iterum bonis actibus redeamus ... - ... ut possit vincere omnis fornicationis illecebras et ita ut eius matrimonium integre custodiat ut in die iudicii penam nullam suscipiat. Amen. [Darunter ausradiert, mit Quarzlampe noch teilweise lesbar:] Dominus de bonis quedam [?] Iohannis | De bonis quedam [?] [...] VI sol. | De bonis Ade [...] V sol. | [...] de bonis predicti Iohannis [...] | De bonis [...] | De bonis predicti Ade [...] ||. 62 kurze Stücke, meist bloss wortdeutende Expositionen zu den Tagesevangelien; 1-3 stellen dagegen regelrechte Predigten dar; 40v-43v teilweise übereinstimmend mit 13r-21v (vgl. oben). Weiter führende Informationen v.a. philologischer Art vgl. Meyer/Burckhardt (1960), S. 546
  • Teil II. [52ra-69va]. Tractatus de 10 praeceptis. Henricus de Frimaria Oesa. [Prol.:] Audi Israhel precepta domini et ea in corde tuo quasi in libro scribe ... melle fluentem [s. exod. 3,17; 13,5; deut. 4,1; 5,1 usw.]. In verbis propositis spiritus sanctus circa divina precepta tria tangit. Primo namque ... [53vb] distingwi in tres partes principales secundum tres composiciones [sic pro ex-] cuiuslibet precepti ut videbitur in processu deo principante. [1 expos. 1:] Primum preceptum appropriate respicit personam patris quantum ad voluntarium obsequium omnis operis ... - ... [68vb 10 expos. 3:] Quod vinum nobis me[ri]tis gloriose virginis prestare dignetur eius filius qui cum patre ... [ = praec. 1 expos. 1 fol. A[8]r-10 expos. 3 fol. L 5v.]. In Handschriften verschiedenen Autoren zugeschrieben, Verfasserschaft des älteren Henricus de Frimaria (1245-1340) jedoch gesichert. Weiter führende Informationen v.a. philologischer Art vgl. Meyer/Burckhardt (1960), S. 547f.. Druck: öfter (siehe Hain 10400ff.), z.B. Coloniae 1501 unter dem Titel ‘Preceptorium Nicolai de Lyra’ (fol. A[2]r-A[8]r, prol. expos. 1-3 und praec. 1 expos. 1 fol. A[8]r-10 expos. 3 fol. L 5v). Stroick, Clemens. - Heinrich von Friemar: Leben, Werke, philosophisch-theologische Stellung in der Scholastik (Freiburger theologische Studien 68). - Freiburg (i.Br.) : Herder, 1954, S. 37ff.
  • Teil II. [69va-73vb]. Anonymi commentarius in carmen illud de naturis 12 animalium, quod e Physiologo composuit Theobaldus quidam. >[Hand des Bibliothekars Conrad Pfisters:] Cybaldus episcopus Physiologus de naturis animalium XII<. [T]res leo naturas etc. [comm. praef.:] In principio huius auctoris sicut in aliorum sex sunt inquirenda. Que materia, que intencio, que utilitas, que [sic] auctor, quis titulus, cui parti philosophie supponatur. Materia huius auctoris est natura XII. animalium scilicet leonis serpentis aquile etc. Intencio huius auctoris ... - ... [69vb] auctor iste de naturis animalium tractans per que sancta trinitas designatur vel quatuor ewangeliste vel .XII. apostoli quorum doctrina fulget ecclesia ut sol et luna. [Hd. Pfisters: 1 Leo] Incipit a leone id est a Christo qui est tredicimus [sic] inter XII. apostolos et incipit sic tres leo naturas et merito a leone incipit idest a Christo quia a deo omnis natura habet originem ... - ... idem [ps. 126,1] nisi dominus custodierit civitatem. [Hd. Pfisters: 2 Aquila:] [E]sse fuerunt [sic pro: ferunt] aquilam etc. In secundo loco agit auctor de aquila et merito quia per aquilam sapientia .i. Christus designatur ... - ... [12=13 comm., de panthera] curremus ad celi pallatium ibique exultantes dicemus ... quam nos conferat [sic] pater et filius et s[piritus] sancti [sic] amen. Der vorliegende Kommentar teilt in 13 Stücke: 73ra wird aus 9. "syrenes, onecentaurus" die Gruppe "de honocentauris" als 10. Stück angesetzt. Danach nennt er 11 (vulg. 10) elephas, 12 (vulg. 11) turtur usw. Pfister jedoch zählt am Rand fortlaufend 1-12, ab 10 also abweichend von Hs.; Literatur (hauptsächlich zu Theobaldus) siehe Meyer/Burckhardt (1960), S. 549. Carm. und comm. (einigermassen verwandt): Phisiologus Theobaldi episcopi de nat. XII animalium (= Hain 15468). Carm.: Auch unter dem Namen Hildebertus Cenomanensis, PL 171, 1217 B-1224 B. Lauchert, Friedrich. - Geschichte des Physiologus. - Strassburg, 1889, 971
  • Teil II. [74ra-75rb]. leer
  • Teil II. [75va-b]. Epistola abbatissae et monialium OSB in Novo Helpede de nece He(n)rici (?) praepositi (24.10.1367). Universis Christi fidelibus hanc literam visuris vel audituris Iutta dei gratia abbatissa totumque collegium monasterii sancte Marie virginis in Novo Helpede salutem in eo qui est pater misericordiarum ... Quoniam non habemus hic manentem civitatem, oportet ut futuram inquiramus ... Hinc [est] quod universali caritati vestre ... innotescimus, quod ... dominus He[n]r[...], prepositus ... occisus est ... - ... perfrui mereantur. Datum anno dominice incarnacionis 1367. In dominica qua cantatur salus populi nostri conventus sub sigillo. Latori quoque presentium benefacientes diem quo apud vos fuerit huic carte inscribatis. Weder über die hier genannte Äbtissin Jutta (eine andere vgl. Krühne, 1888, 164 nr. 66, a. 1311) noch über den ermordeten Probst Her[...] (ungenau Morin, 1925: Hen[ricus], das -n- ist weder geschrieben noch bezeichnet; selbst -e- unsicher [Har- ?]) ist Näheres ermittelt; in dem genannten Urkundenbuch klafft zwischen 21.9.1354 (Krühne, 1888, 194 nr. 114) und 3.5.1376 (ebda. nr. 115) eine Lücke. Zum Datum (allgemein = 17.10.; in deutschem Usus jedoch 1 Woche später = 24.). S. Morin, 1925, 103.. Krühne, Max. - Urkundenbuch der Klöster der Grafschaft Mansfeld (Geschichtsquellen der Provinz Sachsen, Bd. 20). - Halle, 1888, 129ff. nr. 1 ff.. Morin, Germain. - Un rouleau mortuaire des moniales de Sainte-Marie d' Helfta. 24 octobre 1367. In: Revue bénédictine 37 (1925), S. 100-102 (aus vorl. Hs.). Ders. - A travers les manuscrits de Bâle (Baler Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde 26). - Basel, 1927, S. 175-249, hier: S. 189. Nemes, Balázs J.: Text production and authorship: Gertrude of Helfta’s «Legatus divinae pieatis». In: A companion to mysticism and devotion in northern Germany in the late Middle Ages / ed. by Elizabeth Andersen ... [et al.]. - Leiden : Brill 2014, S. 103ff., hier S. 113 Anm. 46
  • Teil III. [76r-78v]. Praecepta de modo recte vivendi. >Incipit bonus et utilis modus vivendi secundum deum ad omnes fere status hominum ordinatus. Et primo ad nobiles et postea ad eorum iusticiarios<. >Ad potentes<. Ne potentes per potentiam suam opprimant nec a suis subditis opprimi permittant | Malos usus de villis suis destruant. Statuta vero ad communem utilitatem faciant | ... Et nil a suis subditis extorqueant | >Ad divites<. | Ne aliquis iniuste acquirat propter divitias suas | ... >ad pauperes< ... [76v] >ad coniugatos< ... >ad filios< ... >ad familiam< ... >quomodo sit se habendum in missa< ... [77r] ... >ad viduas< ... >ad virgines et puellas< ... >ad mercatores< ... [77v] ... >ad hospites< ... >ad tabernarios< ... >ad mulieres< ... >ad omnes generaliter< ... - ... Recte quando aliquis accipit munus pro iudicio vel iusticia facienda vel festinanda vel retardanda. >Explicit deo gracias<. Enger Zusammenhang mit B IV 28 (1r-11v), Textliches vgl. Meyer/Burckhardt (1960), S. 404f. (zu B IV 28)
  • Teil III. [78v-80vb]. Proverbiales sententiae secundum auctoritates digestae. >Incipiunt XLVIII bona proverbialia documenta philosophorum et sapientium quondam huius mundi<. | >Poete<. | Iuvenis stans in timore. / Et parentum in honore / In divino servicio. / Pauperum amore pio / Et a malo timorosus. / Nec piger sit nec gulosus / Si longa vita vixerit. / Magno in honore erit // >Aristotilis<. Ne reputo sapientem. / Cuius ira ligat mentem / Ira sic cor sensu privat. / Qui hic ad opus non iuvat. >Oratius< ... >Plato< ... >Sapiente< ... >Macrobius< ... >David< ... >Socrates< ... >Perces [sic]< ... [79r] ... >Tullius< ... >Salustinus [sic]< ... >Calo [sic]< ... >minor< ... >Salomon< ... >Cato< ... >Lucanus< ... >Macrobius< ... >Thobias< ... >Socrates< ... >Iuvenalis< ... [79v] ... >Salomon< ... >Ysidorus< ... >Dyagenes [sic]< ... >Cicero< ... >Boecius< ... >Tullius< ... >Iuvenalis< ... >Aristotilis< ... >Therentius< ... >Ovidius< ... >Aristotilis< ... >Iuvenalis< ... [80r] ... >Virgilius< ... >Perses< ... >Lucanus< ... >Macer< ... >Dyagenes [sic]< ... >Iulius< ... >Lucanus< ... >Macrobius< ... >Iuvenalis< ... >Salomon< ... >Dyagenes [sic]< ... >Macrobius< ... [80v] ... >Plato< ... >Iulius< ... >Boecius< ... - ... >Eusebius<. | Multi iudices pro donis / perdunt viam rationis / Qui plus quam debeat cupit. / Cupiditas hunc decipit. // >Explicit deo gratias<. Weitere Informationen philologischer Art vgl. Meyer/Burckhardt (1960), S. 403f. (zu B IV 28)
  • Teil III. [80v-82r]. Altercatio diaboli et angeli de 7 peccatis mortalibus. >Incipiunt temptationes demonis temptantis homines de septem peccatis mortalibus et eorum ramis. Et statim angeli boni custodis hominis defensio sacram scripturam allegantis. Et primo de .VII. peccatis principalibus cum suis ramis successive<. [Darstellung des folgenden in zwei Kolonnen] >Dyabolus temptans dicit<. | Superbus sis. | >Angelus defendens respondit non quia scriptum est<. | Deus superbis resistit humilibus autem dat gratiam [= Iac. 4,6]. | Sublime extollaris | Oculi sublimes humiliabuntur [cf. Is. 2,11] | Invide | Invidia dyaboli mors intrabit in orbem terrarum [sap. 2,24] ... [81r] >Superbia c. ramis<. | In altum erigere | Excelsus dominus humilia respicit [ps. 137,6] ... >gula c. ramis<. | Inebriare | Nolite inebriari vino ... [Eph. 5, 18] ... >luxuria c. ramis<. | luxuriare | luxuria mulierum et vinum obsecant [sic, recte obcecant] cor hominis ... >avaricia c. ramis<. | Avarus sis | avarus non habet hereditatem ... [Eph. 5, 5] ... [81v] >accidia c. ramis<. | Piger sis | Si fueris piger veniet tibi quasi viator egestas [prov. 6,11] ... >ira c. ramis< | Iram effunde | [a.] Omnis ira et indignatio tollatur a vobis operibus bonis [cf. Eph. 4,31] ... >Invidia c. ramis<. | Invidiam exerce | Nichil per invidiam et contencionem facias [Phil. 2,3] ... - ... [invidia] Predare. | Ve qui predaris in re speciem predaberis [cf. Is. 33,1] | Occide | Omnis homicida non habet in se vitam manentem [I Ioh. 3,15]. >Explicit deo gracias<. Jedes Stichwort wird mit 8 (bzw. gula = 7) Stellen belegt; links jeweils die Aufforderung des diabolus, anschliessend in eigener Kolonne die Entgegnung des angelus. Die Erwiderungen sind lauter (wörtliche oder veränderte) Bibelzitate; sie stehen bei jedem Stichwort unter der rubrizierten Überschrift "non quia scriptum est"
  • Teil III. [82r-85r]. Schema, tabula fidei. >Incipit bona et utilis tabula fidei Christiane in qua continentur sub brevibus. Et primo VII virtutes principales videlicet<. >Septem virtutes principales<. Fides. Spes. Caritas. Iusticia. temperantia. Fortitudo. Prudentia. [82ra] >VII peccata mortalia<. Superbia | invidia | ... luxuria. [82rb] Septem virtutes | humilitas | amor | ... castitas ... [82rc] >VII opera misericordie secundum corpus< ... [darunter ungespalten:] >opera misericordie secundum animam<. ... [82va] >VII sacramenta ...< ... [82vb] >VII dona spiritus sancti< ... [darunter ungespalten:] >VII peticiones contente in oratione pater noster< ... [82va] >Quintus sensus corporis> ... [82vb] >duo principalia mandata legis< [82va] >decem mandata legis< [82vb] >primum mandatum est< ... [83r] ... >Quatuor consilia Christi ...< ... >Octo beatitudines iustorum< ... [83v] ... >Septem dotes hominis in paradiso< ... >Quindecim gaudia paradisi< ... [84ra] ... >Quindecim pene infernales< ... >Indumenta spiritualia<. Anime innocentia et matrimonialis castitas. [84rb] >Spirituale nutrimentum< ... >Septem etates mundi...< ... [84v] >Septem etates hominis< ... - ... [XII artt. fidei] >Duodecimus<. Credere paradisum esse vitam eternam hunc etiam articulum composuit beatus Mathias apostolus vitam eternam. Amen. >Explicit deo gracias<
  • Teil III. [85v-86v]. Applicationes figurativae VT. et NT. secundum vitam Christi et BMV. >Incipiunt figurative applicationes veteris testamenti ad novum secundum vitam Cristi et beate virginis<. >De conceptione Ihesu Cristi<. Sicut angelus annuntiavit beatis Ioachim et Anne conceptionem beati Iohannis [auf Rasur; darüber von Hand 15. Jh. sancti Iohannis]. Ita angelus annuntiavit beate virgini conceptionem Ihesu Christi. >De nativitate Christi<. Sicut Ysayas annuntiavit Iudeis Christum venturum. Ita angelus annuntiavit pastoribus Christum natum. >De conservatione virginitatis matris Christi< ... >De oblacione trium regum< ... >De purificatione virginis< ... >De baptismo Ihesu Christi< ... >De conversione aque in vinum< ... >De temptatione Christi a dyabolo< ... >De resuscitatione Lazari< ... [86r] ... >De dominica in ramis palmarum< ... >De cena domini< ... >De ablutione pedum ...< ... >De proditione Iude< ... >Quomodo Christi portavit crucem< ... >De crucifixione Christi< ... >De sepultura Christi< ... >De descentione Christi ad inferos< ... >De ascentione domini< ... >De festo penthecostes< ... - ... >De assumptione beate virginis<. Sicut rex Salomon coronavit matrem suam ... Ita Christus coronavit matrem suam super omnes [über der Zeile ergänzt] choros angelorum in paradiso. >Explicit deo gracias. Amen<. Total 20 Applicationes, die immer mit "sicut" (=VT.) eingeleitet, mit "ita" (=NT.) fortgeführt werden
  • Teil III. [87r-v]. leer
Initien:
  • Quia verbum praedicationis et doctrinae suscepimus ideo non possumus praetermittere quin vobis in quantum possumus vitam aeternae salutis annuntiemus
  • Ecce venit rex occurramus obviam ... (Matth. 21,5). Omne tempus quod in hoc saeculo vivimus dilectissimi ad hoc nobis divina bonitas concessit ut in huius vitae brevitate aeternitatem animae conquiramus
  • Audi Israel praecepta domini ... (deut. 4,1 al.) ... In verbis istis spiritus sanctus circa divina praecepta tria facit. Primo namque ostendit quod sunt hilariter audienda
  • Tres leo naturas etc. In principio huius auctoris sicut in aliorum sex sunt inquirenda quae materia quae intentio quae utilitas quis auctor quis titulus cui parti philosophiae supponatur
  • Incipit a leone idest a Christo qui est tredecimus inter XII apostolos et incipit sic Tres leo naturas et merito a leone incipit i. a Christo quia a deo omnis natura habet originem et ipse principum
  • Universis Christi fidelibus hanc litteram visuris ... Iutta ... abbatissa totumque collegium monasterii ... in Novo Helpede sal. Quoniam non habemus hic
  • Ne potentes per potentiam suam opprimant nec a suis subditis opprimi permittant. Malos usus de villis suis destruant
  • Iuvenis stans in timore / et parentum in honore / in divino servitio
  • Diabolus temptans dicit superbus sis. Angelus defendens respondit non quia scriptum est deus superbis resistit humilibus autem dat gratiam
  • Sicut angelus annuntiavit beatis Ioachim et Annae conceptionem sancti Iohannis ita angelus annuntiavit beatae virgini conceptionem Iesu Christi

Anmerkungen

Sprache, Schrift:
Lateinisch
Anmerkung zur Reproduktion:
Sicherheitsfilm Basel UB: Mscr Film c 261; 2015

Geschichte

Entstehungs-, Besitz- und Sammlungsgeschichte:
Ursprünglich drei selbstständige Teile. Aus der Basler Kartause als Geschenk des Kölner Priesters Gottschalk Kamenschede. Im vorderen Deckel über dem Conspectus Eintrag Heinrich Arnoldis "Liber Cartuß[iensium] Baß[ilee]"; darunter radiert (Quarzlampe) "Liber domus vallis beate [...] et martiris [...] Cart[usiensium] Bas[ilee] Orate pro domino [Gotscalco plebano in Bre]kelvelde Westfalie Colon[iensi]"; daneben Signatur von der Hand Arnoldis, dieselbe völlig verblasst auch auf dem vorderen Deckel "B.XV"; im Deckel daneben eine noch ältere in Umrahmung "D [...]", letztere evtl. bezugnehmend auf die Bücherordnung des Vorbesitzers; vgl. dessen Kaufeintrag Bl. 1r, oberer Rand "Anno domini m° ccc° xc secundo Ego Gotscalcus Kanenschede presbiter emi istum librum in Colonia xx die mensis marcii pro x albis denariis M° CCC° XC° secundo" (alles radiert). Weiter oben im vorderen Deckel Eintrag Loubers "Ti Sermones antiqui et de x preceptis D XXXIX"; Signatur gestrichen, sie steht noch im alphabetischen Katalog, Bl. 243v. Eine zweite Zahl "xvij" ist gleichfalls getilgt; sie stand früher als "D xvii" auch auf Bl. 2r, unterer Rand und Ecke rechts zuoberst und hat an der zweiten Stelle einer letzten Platz gemacht, welche hier direkt auf die an dieser Stelle nicht mehr lesbare Signatur Arnoldis gesetzt ist, "D xc 2m"; diese steht im alten Standortsverzeichnis pro antiqua. Der einfache Eintrag "Cartuß[iensium] Baß[ilee]" findet sich ausserdem mehrere Male: Bl. 2r, 27r, 51r, 52r, 58r, 73v und im hinteren Deckel. An der letzten Stelle unter einem radierten Eintrag "Iste liber est fratrum Carthusiensium Basilee etc. Itaque noli vindicare nobis [2]".
Akzession:
  • Eigentümer: Öffentliche Bibliothek der Universität Basel
Ehemalige Signatur:
Ehemalige Signatur: Standort: Kartause Basel, Bibliotheca antiqua. Signatur: D cx:2 (alt); D cx:2 (alt)
Ehemalige Signatur: Standort: Kartause Basel. Signatur: D xxix:1 (alt); D xxix:1 (alt)
Ehemalige Signatur: Standort: Kartause Basel. Signatur: B xv (alt); B xv (alt)

Einband

Einband:
Mit gelblichem Pergament überzogene, ungemusterte, gegen die Ränder flach abgerundete Holzdeckel im Format des Buchblocks, Rückenpartie erneuert. Von den zwei nach vorn greifenden Schliessen nur die vierblättrigen Haftösen am hinteren Deckel erhalten. Titelinschrift in Schwarz auf dem vorderen Deckel "Sermones" daneben eine getilgte Signatur; Conspectus im vorderen Deckel. Rote, braune, gelbe Ledersignakeln am vorderen Schnitt.

Buchblock

Beschreibstoff:
Pergament vorne dick, hinten dünner, teilweise unregelmässig beschnitten.
Bl. 87 unten ein Streifen herausgeschnitten.
Lagen:
Zusammengesetzt aus drei ursprünglich separaten Teilen. Lagen: V¹⁰ + 4 IV⁴² + (IV+1)⁵¹ + (VII-2)⁶³ + VI⁷⁵ + IV⁸³ + II⁸⁷; alte Bezeichnung der Lagen I-VI (= Teil I) mit römischen Ziffern auf der letzten verso-Seite rechts unten, moderne Lagenbezeichnung VII-X (= Teil II und III).
Zählungen:
Moderne Bleistiftfoliierung 1-87.

Ausstattung

Rubrizierungen:
Teil I (Bl. 1-51): Rote Zwischentitel, Bl. 2r oberste Zeile rot und schwarz, mit Unzialbuchstaben.
Teil II (Bl. 52-75): Rubrizierung nur am Anfang. Bl. 53v-54r und 55v-56r rote Strichelung, Zwischentitel später alle schwarz, Bl. 54r-56r oberer und unterer Rand gleichmässig ausgezogene Ober- und Unterlängen.
Teil III (Bl. 76-87): Regelmässige Rubrizierung aller Titel durch den Schreiber, rote Strichelung der Satz- bzw. Zeilenanfänge.
Initialen:
Teil I (Bl. 1-51): Bl. 2r Initiale Q: roter Buchstabenkörper mit grüner Schmuckfüllung, alle übrigen Initialen rot, ohne oder nur mit einfachen Verzierungen.
Bl. 52ra: Grobe rote Initiale A.
Einrichtung:
Teil I (Bl. 1-51): Schriftspiegel 19,5-20,5 x 13,5-14 cm, ungespalten, 30-33 mit dem Zirkel abgesteckte und mit dem Stift gezogene Zeilen.
Teil II (Bl. 52-75): Schriftspiegel 20-20,5 x 15 cm, zweispaltig, 53-54 mit dem Zirkel abgesteckte, teils mit Tinte gezogene Zeilen, teils ohne sichtbare Liniierung.
Teil III (Bl. 76-87): Teils ungespalten, teils regelmässig oder unregelmässig zweispaltig, Bl. 82r ungespalten mit drei Kolonnen; 29 mit Punktorium abgesteckte, mit dem Stift fein gezogene Zeilen.
Schrift:
Teil I (Bl. 1-51): Regelmässige Buchminuskel 13. Jh., eine einzige Hand.
Teil II (Bl. 52-75): Kursive Buchschrift 14. Jh., mehrere Hände: a) Bl. 52ra-68vb, b) 68vb-69ra, c) 69rb-73vb, d) 75vb
Teil III (Bl. 76-87): Kalligrafische Buchschrift 14. Jh., eine einzige Hand.

Hinweise

Bibliographischer Nachweis:
  • Morin, Jean. - A travers les manuscrits de Bâle. In: Basler Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde ; 26 (1927), S. 175-249, hier S. 189
  • Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Basel : beschreibendes Verzeichnis. Abt. B, Theologische Pergamenthandschriften / bearb. von Gustav Meyer und Max Burckhardt. - Basel : Universitätsbibliothek, 1960-1975. - Bd. 1, S. 543-551
Literatur:
  • Morin, Germain. - Un rouleau mortuaire des moniales de Sainte-Marie d'Helfta, 24 octobre 1367. In: Revue Bénédictine ; 37 (1925), S. 100-103; 52r-73v
  • Studer, Monika. - Bibliotheca cartusiae Basiliensis. Die Bibliothek der Basler Kartause mit besonderem Fokus auf die Zeit unter Prior Heinrich Arnoldi (1449–1480). – In: Raum und Medium. Literatur und Kultur in Basel in Basel in Spätmittelalter und Früher Neuzeit, S. 287-313. – Basel, 2020 (Kulturtopographie des alemannischen Raums 9), hier S. 302, 304, 309, 310
Externer Link:

Zugriffs- und Benutzungsbestimmungen

Zugangsbestimmungen:
  • Es gelten die generellen Benutzungsregeln für den Sonderlesesaal.
Urheberrecht Metadaten:
Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC-BY zur Weiternutzung zur Verfügung.

Bearbeitungsstand

Interne Bearbeitung:
  • Verzeichnung=Description=Inventaire; Juli 2017; HAN-Katalogisierungsregeln; Normalaufnahme auf der Basis von Meyer/Burckhardt, mit Ergänzungen. Für weitere Angaben vgl. Meyer/Burckhardt; Flury
  • Verzeichnung=Description=Inventaire; August 2017; HAN-Katalogisierungsregeln; revidiert; Studer/Flury
  • Digitalisierung=Digitization=Numérisation; 2015; TIFF
  • Erschliessungsniveau Normalniveau

Identifikatoren

Systemnummer:
991170524806505501
Andere Systemnummer:
  • (HAN)000079231DSV05
  • (EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170524806505501
  • (41SLSP_UBS)9972440171305504
Quelle: