Bernhardus de Parentis ; Ps.-Thomas de Aquino ; Medicinalia ; Mariengruss ; Nicolaus Venator

Bernardus, de Parentis
Kurzformat

Bernhardus de Parentis ; Ps.-Thomas de Aquino ; Medicinalia ; Mariengruss ; Nicolaus Venator / 1429.04.04.-1429.06.30
1 Band (166 Blätter) : 29 x 20,5–21 cm - Papier
  • Luzern, ZHB, Msc.20.fol.

LEADER 00000ntmaa2200000 c 4500
001 991170351578405501
005 20240312023507.0
008 000000s1429 xx 00| | lat d
019 |a Exemplarspezifische Aufnahme, gesperrt für Veränderungen und das Anhängen von Signaturen.  |5 CH-ZuSLS RZS / 22082023/ wiga 
035 |a (HAN)000189862DSV05 
035 |a (EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170351578405501 
035 |a (41SLSP_RZS)9914249445305505  |9 (41SLSP_RZS)9914249445305505 
040 |a CH-001880-7  |b ger  |e HAN-Katalogisierungsregeln 
046 |a s  |c 1429.04.04 
100 1 |a Bernardus  |c de Parentis  |d -1342  |4 aut  |0 (DE-588)102466661 
245 1 0 |a Bernhardus de Parentis ; Ps.-Thomas de Aquino ; Medicinalia ; Mariengruss ; Nicolaus Venator 
264 0 |c 1429.04.04.-1429.06.30 
300 |a 1 Band (166 Blätter)  |c 29 x 20,5–21 cm 
336 |b txt  |2 rdacontent 
337 |b n  |2 rdamedia 
338 |b nc  |2 rdacarrier 
340 |a Papier 
506 |a Es gelten die Benutzungsbestimmungen der ZHB Sondersammlung 
510 4 |a Kamber, Peter; Mangold, Mikkel. - Katalog der mittelalterlichen Handschriften der Zentral- und Hochschulbibliothek Luzern. - Schwabe Verlag, Basel, 2019, S. 80-83 
541 |f ZHB Luzern Sondersammlung 
546 |a Lateinisch 
561 |a Von Johannes Getzenhein, 1428 Bürger von Luzern, Tuchhändler und Bücherschreiber, geschrieben und 117va auf den 4. April, 119r auf (Mitte) Juni: "Inceptus est Vitique Mar Prothas anno (?) etc. 1429" und 154rb auf den 30. Juni 1429 datiert. Schreibervermerk 117va. Zu Johannes Getzenhein, der sich ab 1451 zur Gilgen nannte, CMD-CH 2, S. 226; Peter Xaver Weber, Das älteste Luzerner Bürgerbuch 1357–1479, in: Geschichtsfreund 75 (1920), S. 299; Josef Sidler, Die Bildungsverhältnisse im Kanton Luzern mit besonderer Berücksichtigung des Klerus, von ca. 1250 bis um 1530, Stans 1970, S. 153f.; Christoph von Steiger, Der Stammvater des Luzerner Ratsgeschlechts zur Gilgen als Bücherschreiber, in: Festgabe Hans von Greyerz, Bern 1967, S. 727–729; zur Familie Zur Gilgen HLS, Bd. 13, S. 821f. 
561 |a Im vorderen Spiegel Exlibris "Bibliothecae FF. Minorum S. Francisci Conv. Lucernae ad S. Mariam in Augia". 1r "Fratrum Minorum Conventus Sancti Francisci Lucernae", 17. Jh., sowie Stempel 1 "Cantonsbibliotheck Luzern", 19. Jh. 
563 |a Mit himbeerrotem Leder bezogene Holzdeckel, 15. Jh., Streicheisenlinien. Lederumflochtene ungefärbte Kapitale. In den Fälzen Fragmente einer Pergamenthandschrift, 12./13. Jh., Gregorius I. Papa, Moralia in Iob, Buch 16, Kap. 12, 28–30. Im vorderen Spiegel Exlibris des Franziskanerklosters Luzern (Wegmann, Exlibris, Nr. 4534). Rücken mit braunem, schwarz gesprenkeltem Papier geflickt, Titelschild "S. Thomae Aquinatis Serm[ones] de Corp[ore] Christi", unten Papierschild mit alter Signaturgruppe "S", 18. Jh. 
581 |a Bücher-Verzeichniss der Kantons-Bibliothek in Luzern. - Luzern, 1836, Bd. 3, S. 165, Nr. 187 
581 |a Schreibschulen der Diözese Konstanz : Stadt und Landschaft Luzern / hrsg. und bearb. von A. Bruckner. - Genf, 1964 (Scriptoria medii aevi Helvetica ; Bd. 9), S. 56 
581 |a Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz in lateinischer Schrift vom Anfang des Mittelalters bis 1550 / Beat M. von Scarpatetti u. a. (Bearb.). - 3 Bde. - Dietikon-Zürich, 1977-1991, Bd. 2, Nr. 464 
583 1 |b Verzeichnung=Description=Inventaire  |c 2023  |i Rekatalogisiert nach Kamber/Mangold  |f HAN-Katalogisierungsregeln  |k wiga 
583 0 |b Verzeichnung=Description=Inventaire  |c 31.08.1995  |k pk  |a Erschliessungsniveau Minimalniveau 
583 1 |a Erschliessungsniveau Normalniveau 
596 0 |a Bl. 1–118 Marke, B-Form, ähnlich Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 160415 in zwei Varianten; Bl. 119–154 Ochse, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 85952 und eine Variante; Bl. 155–165 Frau mit Kreuz, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 21232 (1434) und 21262 (1431)  |b 14 VI¹⁶⁵, das erste Blatt der ersten und das letzte Blatt der letzten Lage als Spiegelblätter in die Deckel geklebt, Bl. 10 lose, Bl. 155 an 154 geklebt  |c Lagenzählung zu Beginn der Lagen 2 (11r) – 10mus (107r), primus (119r) – tercius (143r). Reklamanten. Neuere Foliierung: A. 1–165 
596 1 |a Rubriziert, rote Unterstreichungen; 119ra–154rb rote Überschriften und vereinzelte Paragraphenzeichen, am oberen und unteren Rand Vorgaben für die Rubrizierung von der Hand des Schreibers, sichtbar 140rb, 142ra, 144ra. An Stelle der Überschriften in Rot 106va Moraliter notandum und 107rb Hilff got. Marginalien zur Erschliessung des Inhalts, überwiegend von der Hand des Schreibers, z. T. in Rot  |b 2–4zeilige rote Lombarden, 119ra–152vb z. T. mit Ausläufern, 119ra mit unbeholfener schwarzer Verzierung  |d Vertikale Begrenzung des Schriftraums mit Tinte, horizontal durch Eckpunktierung, Schriftraum 19,5–21 x 12,5–13,5, zweispaltig (5–6), 33–42 Zeilen  |e Jüngere gotische Buchkursive mit Schleifen von der Hand des Johannes Getzenhein  |f Korrekturen des Schreibers, z. B. 5rb (in Rot), 50vb, 74rb/va, 117va, 124va, 153ra. 38va Handweiser. Notazeichen. 
596 3 1 |g Ara–vb  |t leer 
596 3 0 |g 1ra–117va  |t Tractatus de officio missae  |r Bernardus de Parentis  |i [Tabula:] Quid si sacerdos sciat hoc in confessione tantum. 2° agitur de altari et eius condicionibus quae sunt 4 … [Die Einträge zum Text 5rb–22vb fehlen, kein Blattverlust ersichtlich. 5rb Widmungsbrief:] Reverendissimo in Christo patri ac suo pre ceteris domino speciali N. divina providencia episcopo Albiensi vester humilis famulus frater B. ordinis Predicatorum et conventus Orthesii semetipsum ad omne beneplacitum pro salute. Altitudo diviciarum … [6ra Prolog:] Quoniam clamitat sapiens quod perscrutator maiestatis opprimetur a gloria, idcirco nemo existimet … [6va Text:] Domine non sum dignus ut intres sub tectum meum (Mt 8,8). Ad reliquias preciosas non debet homo accedere … – … [117rb] Et sic finitur noster presens tractatus de missa … ego frater B. de Parentes ordinis Predicatorum provincie Tholosane et conventus Artesii [sic] in Vasconia secutus … sed habebit lumen vite, quod nobis concedat dei filius in sese benedictus. Amen  |s Text entspricht dem Druck: Bernardus de Perentis, Expositio officii missae, Strassburg: Grüninger, 31. 10. 1487 (HAIN 12420; GW M29432), 1ra–29ra, Zeile 8; 29rb, Zeile 32 – 62vb; 63vb, Zeile 14 – 64rb, Zeile 14; 64va, Zeile 17 – 88vb. Franz, Messe, S. 502–506  |v KäppeliI, Scriptores, Nr. 643, Hs. erwähnt. 
596 3 0 |g 117va  |t Schreibervermerk  |i Finitus est presens codex per me Johannem Geczenhein anno domini 1429 in die Ambrosii que fuit feria 2a post Quasi modo geniti 
596 3 0 |g 117vb  |t Versus. Si fueris Rome Romano vivito more, Si fueris alibi tunc vivas ut ibi  |s Walther, Proverbia 28521, Metrista. Solve libens et eris sapiens et honore frueris vgl. Walther, Proverbia 5851 
596 3 1 |g 118ra–vb  |t Federproben, sonst leer 
596 3 0 |g 119ra–154rb  |t Sermones de sacramento corporis Christi  |r Ps.-Thomas de Aquino  |s [Sermones 1–20] >Incipit tractatus sancti Thome de Aquino de sacramento corporis domini locuturi sacrosancto proponimus, donante deo tali namque modo<. [Prolog:] Primo proponimus que circa illud sacramentum principaliter sunt notanda … [119rb] >Sequitur registrum tocius opusculi<. [119va Tabula:] De tribus causis institutionis sacramentorum corporis Christi que sunt memoria salvatoris, sacramentum altaris, cibus hominis, capitulum primum … [120rb Text:] Venite comedite panem meum … (Prv 9,5). Hiis verbis dominus nos invitat ad salutare convivium … – … cogito, loquor, operor et vivo donec ad ipsum pervenio. Amen. >Deo gracias. Amen<. >Et sic est finis huius sancti Thome de Aquino tractatus de sacramento corporis domini nostri Ihesu Christi dicturus anno etc. 1429 ultima die Junii in die sancti Pauli apostoli<.  |v Albertus Magnus, Opera omnia, hrsg. von Auguste Borgnet, Bd. 13, Paris 1891, S. 667–752. Schneyer, Bd. 5, S. 608–610, Nr. 412–432; Zumkeller, Manuskripte, S. 18, Nr. 14; Distelbrink, Bonaventurae scripta, S. 185, Nr. 206. 
596 3 0 |g 154v–155v  |t Medicinalia  |i [73 Verse] >Versus medicinales<. Galgangum calidum et siccum dicitur esse, Galgangum capiti prodest de mane comestum …  |s Es kommen vor: Galgant, Ingwer, Muskat, Nelken, Zimt, Zitwar, Safran, Pfeffer, Lorbeer, Wachholder, Rettich, Senf und Knoblauch. Vorhanden bei Salvatore de Renzi, Collectio Salernitana, Bd. 5, Neapel 1859, S. 21–33, Verse 1161–1165, 997–999, 952–956, 1153, 1154, 1157, 965, 1061–1063, 1008, 1010, 1011, 794–796; entspricht inhaltlich z. T. Karl Sudhoff, Alexander Hispanus und das Schriftwerk unter seinem Namen, in: Sudhoffs Archiv für Geschichte der Medizin und der Naturwissenschaften, Bd. 29 (1936), S. 308–311. Walther, Carmina 6995, 6996; Thorndike/Kibre, Incipits, Sp. 575. 155r Nachtrag am Rand: Feniculum, verbena, rosa, celodonia, ruta, Ex hiis fit aqua quae lumina reddit acuta, DE RENZI, Bd. 5, S. 93, Verse 3175, 3177; WALTHER, Proverbia 9321. Weitere Nachträge am Rand: 154v Versus. Nota Venus. Corpus, opes, animam, vim, lumina, vocem, polluit, adnichilat, necat, eripit, orbat, acerbat, vgl. WALTHER, Carmina 6362 sowie Basel, Universitätsbibliothek, B IV 9, 114v. 155r Falleris qui dicis quod bona sit spes in amicis, Nudus ab inimicis sic pauper haberis amicis. WALTHER, Carmina 6235. Liturgische Merkverse zu Credo, Sanctus, Te Deum, Gloria und den Vigilien vor Heiligenfesten: In quibus festis credo canitur: Crucis et terribilis Christus cum virgine Mari, Magda credo canit cum apostol duodenis. WALTHER, Carmina 10562a. Transfert Yeronimus, Augustinus silogisat, orat Gregorius, explicat Ambrosius et Beda. 
596 3 0 |g 155v  |t Rezept  |i >Agras vel sass ze machen<. Item 1 mass hongen 1 mass gůten wins dz sol man sieden unn wol schumen … 
596 3 0 |g 155v  |t Medicinalia  |i Vipa famem sedat oculos utrosque serenat, dentes emundat, minuit stomacho quod habundat  |s Vgl. de Renzi, Bd. 5, S. 16, Verse 607–610. Cicendule sunt vermes qui ante solsticium volant et solent lucere in nocte. De hiis vermibus si quis tres comederit libido in eo penitus extingwitur certissimum est. Christian Ferckel, Medizinische Marginalien aus dem Codex Trevirensis Nr. 40, in: Archiv für Geschichte der Medizin 7 (1913), S. 134, Anm. 7. 
596 3 0 |g 155v  |t Prohibitio divinationum  |i >Augustinus<. Quicumque divinaciones aut fata aut auguria observat aut hiis intendit aut consentit observantibus aut talibus credit aut ad domum eorum vadit … – … nisi ecclesiastica penitentia emendatus domino inconcilietur  |v Friedberg, Aemilius. - Corpus iuris canonici, pars prior. - Leipzig 1879, Sp. 1045f. 
596 3 0 |g 155v  |t Medicinalia  |i Nota quod nuclei cerasorum educunt lapidem et arenam semper omnia probatum est  |s Vgl. Salvatore de Renzi, Collectio Salernitana, Bd. 4, Neapel 1856, S. 21, Verse 699–705; Bd. 5, S. 22, Verse 832, 833. 
596 3 0 |g 156r  |t Rezept  |i >Gruͤn ygber ze machen<. Item gruͤn ygber ze machen. Nim zwei pfund Ingber me oder minder, dz tů in ein geschirr da iiii mass wasser ingangen unn tů dz ygber dar in und an dem tritten tag oder an dem vierden tag schüt dz wasser ab … 
596 3 0 |g 156r  |t Aderlassgebet  |i >Oracio minucionis<. Mediator dei et hominum, homo Christe Ihesu qui nos ne eterne mortis deputaremur suplicio tui sacri sa[n]gwinis redemisti precio, presta …  |v Maier, Petrus MAIER. - Consuetudines Castellenses. - Siegburg, 1996, Bd. 1, S. 348, Zeilen 3–9  |v Haimerl, Franz Xaver. - Mittelalterliche Frömmigkeit im Spiegel der Gebetbuchliteratur Süddeutschlands. - München, 1952 (Münchner theologische Studien ; I. Historische Abteilung ; 4), S. 127, Anm. 784. 
596 3 0 |g 156r  |t Septem signa fatuorum  |i >Septem sunt stulti<. Primus qui tantum minatur quod ipse non timetur. 2us qui tantum iurat quod sibi non creditur …  |v Walther, Carmina 15691  |v Wattenbach, Wilhelm. - Lateinische Reime des Mittelalters. In: Anzeiger für Kunde der deutschen Vorzeit, NF 17 (1870), Sp. 36. 
596 3 0 |g 156r–v  |t Curialitates et rusticitates principales  |i >Principales curialitates<. In primis in privato sobrietas. In publico hilaritas. Inter extraneos affabilitas …  |s Walther, Carmina 9065. 156v >Principales rusticitates<. Beneficii accepti oblivio. Inter ignotos presumptio … Wattenbach, Wilhelm. - Lateinische Reime des Mittelalters. In: Anzeiger für Kunde der deutschen Vorzeit 17 (1870), Sp. 36f. 
596 3 0 |g 156v  |t Sex quae odit dominus  |i >Sex sunt que odit dominus<. Oculos sublimes, lingwam mendacium, manus effundentes …  |s Prv 6,17–19. 
596 3 0 |g 156v  |t Tres meliores inter gentiles, Iudeos et Christianos  |i Inter gentiles meliores tres fuerunt, scilicet Hector, Alexander magnus et Julius Cesar  |s vgl. Walther, Carmina 9458. Inter Iudeos tres fuerunt meliores, scilicet David propheta, Judas et Josue. Inter christianos tres fuerunt meliores, scilicet Karolus magnus, Artus et Gotofridus, vgl. Berlin, Staatsbibliothek, Ms. Diez. B Sant. 3, 44v. >Inde mecum: Sunt ter tres de trina fide meliores<. 
596 3 0 |g 156v  |t Quatuor doctores principales  |i Nota hii sunt quatuor doctores principales, scilicet Iheronimus excellencior in translacionibus, Augustinus vero excellencior in disputacionibus, Ambrosius excellencior in sacramentalibus, Gregorius vero excellencior in moralibus. Inter hos Ambrosius fuit primus tempore … 
596 3 0 |g 156v  |t Oratio pro mortuis  |i Avete omnes Christi fideles anime det vobis requiem ille qui est vera requies Ihesus Christus … Hanc oracionem composuit papa Iohannes XII concedens cuilibet persone cimiterium transeunti et hanc oracionem devote legenti cum uno Pater noster et Ave Maria tot dierum indulgenciarum quot mortuorum corpora ibidem sunt sepulta  |s Vgl. Leroquais, Livres d’heures, Bd. 1, S. 140 sowie Haimerl, Gebetbuchliteratur, S. 127, Anm. 786. 
596 3 0 |g 157r  |t Prophetia Merlini  |i >Hic Merlinus viguit tempore Maximiani et Dyocelciani [sic] imperatorum in tempore Simplicii pappe primi<. Anno domini 338 fuit quidam magnus doctor Merlinus nomine magister sapientie qui subscripta composuit et dixit esse ventura et etiam esse vera ventura quidem in brevibus annis post annos domini 1°4°00os lilium id est rex Francie regnans in nobiliori parte mundi movebitur contra semen leonis id est regem Bohemie et comitem Flandrie … – … Tunc filius hominis id est rex Anglie incipiet signum id est crucem universalem et transfretabit ad terram promissionis  |s Der Text entspricht Albert Büchi, Die Chronik des Nicod du Chastel (1435–1452), In: Anzeiger für schweizerische Geschichte 18 (1920), S. 121–123, jedoch ist die declaratio prophetiae in den Text integriert. Es folgt der Zusatz: Regnabit autem imperator prefatus Sigismundus nomine annis 24 et post hoc occiditur a Saracenis in maximo bello. 
596 3 0 |g 157r  |t Notae, versus  |i Item in libro Beteni de multiloquio scribitur quod in revolucione annorum ipsorum temporum mundi de coniunccione lunarium in media mora eclypsis eorum videlicet Iovis et Saturni anno etc. 2432 tunc ve, ve hominibus christianis viventibus super terram quia multe difficultates erunt et prelia et multa discrimina cum in exultacionibus erunt Iupiter et Saturnus. Versus. Item nota quod prescriptus Merlinus subnotatos versus suo tempore per modum prophetye scripsit. Mantua passeribus Veron canibusque carebit. Labitur orabitur non plus votabitur, Me. id est civitas Mediolensis 
596 3 0 |g 157v–158r  |t Mariengruss  |i Glossenlied nach dem Ave Maria. >Ave<. Grüsest syest du himels port, der kristanheit dz groͤste ort. Der engel froͥd, des sünders hort, bi dir wart moensch dz ewig wort. >Maria<. Maria din nam uns wol behagt, won uns die geschrift von dir dz sagt. Dz du bist geworen můter unn magt, dz lob hat dich allein betagt … – … >Ventris tui<. Dines libes reini zucht hat uns gemacht ein zuͤflucht. Du bist der stamm der edlen frucht, von dem uns kommet ewig gnuch. >Amen<. Amen sol sprechen iung und alt, lob unn er der helgen triwalt. Ein goͤtlich wessen in triger gestalt, Christ lass uns werden alt. In diser zit mit rechter minn unn das uns nüt din helf zerrün. So uns bekert des tiefels beginn Maria so kum uns ze helf darinn  |v Appelhans, Peter. - Untersuchungen zur spätmittelalterlichen Mariendichtung. - Heidelberg, 1970, S. 134, Nr. 3, Hs. erwähnt. 
596 3 0 |g 158r  |t Quaestiones  |i Queritur que sit pena sacerdotis revelantis confessionem vel peccatum. Responsio secundum Gregorium deponatur et omnibus diebus vite sue ingominiosus [sic] pergat peregrinando …  |s Friedberg, Aemilius. - Corpus iuris canonici, pars prior. - Leipzig 1879, Sp. 1244. Vel secundum alios, scilicet Hostiensis … Queritur utrum sacerdos de licencia confitentis possit confessionem celare [sic]. Responsio secundum Thomam id quod sacerdos scit per confessionem nullo modo debet dicere … vgl. Sancti Thomae Aquinatis Opera omnia, Bd. 1: In quattuor libros sententiarum, hrsg. v. Roberto Busa, Stuttgart-Bad Cannstatt 1980, S. 561. 
596 3 0 |g 158va–160rb  |t Compendium de modo confitendi  |r Nicolaus Venator  |i Hoc compendium factum est per reverendum in Christo patrem dominum Nicolaum episcopum Ceretecensem, sacre pagine doctorem cognomine Venatoris, nacioni de Ungaris ad peticionem magnificentis principis domini Nicholai de Ghara ipsius regni Ungaris comitis paletini et vicarii generalis. >Primo<. Confitens debet confiteri de peccatis cordis, oris et operis … – … sed maneat semper in proposito bono etc.  |v Pierre Michaud-Quantin, Sommes de casuistique et manuels de confession au moyen âge (XII–XVI siècles). - Louvain/Lille/Montreal, 1962, S. 87  |v Bloomfield, Incipits, Nr. 4097. 
596 3 0 |g 160va  |t Notae  |i Augustinus: Ebrigitas [sic] aufert memoriam, dissipat sensum, confundit intellectum, concitat libidinem … – … vitam minuit et omnem salutem exterminat. Bernardus: Melius est derelinquere quam derelinqui. Idem: Vita brevis vita longa, si vis pervenire incipe salire 
596 3 1 |g 160vb–165v  |t leer 
655 7 |a Handschrift  |2 gnd-content 
690 |a Bloomfield, Incipits Nr. 4097  |2 han-A4 
690 |a Käppeli, Scriptores Nr. 643  |2 han-A4 
690 |a Walther, Proverbia Nr. 5851  |2 han-A4 
690 |a Walther, Proverbia Nr. 9321  |2 han-A4 
690 |a Walther, Proverbia Nr. 28521  |2 han-A4 
690 |a Walther, Carmina Nr. 6995  |2 han-A4 
690 |a Walther, Carmina Nr. 6235  |2 han-A4 
690 |a Walther, Carmina Nr. 6996  |2 han-A4 
690 |a Walther, Carmina Nr. 10562a  |2 han-A4 
690 |a Walther, Carmina Nr. 15691  |2 han-A4 
690 |a Walther, Carmina Nr. 9065  |2 han-A4 
690 |a Walther, Carmina Nr. 9458  |2 han-A4 
690 |a Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 575  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 412  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 413  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 414  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 415  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 416  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 417  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 418  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 418  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 420  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 421  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 422  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 423  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 424  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 425  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 426  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 427  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 428  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 429  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 430  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 431  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 432  |2 han-A4 
690 |2 han-A5 
700 1 |a Getzenhein, Johannes  |4 scr  |0 (DE-588)1299850197 
700 1 |a Thomas  |c von Aquin, Heiliger  |d 1225-1274  |0 (DE-588)118622110  |4 aut 
700 1 |a Venator, Nicolaus  |4 aut 
710 2 |a Kloster Sankt Maria in der Au  |0 (DE-588)4256372-0  |4 fmo 
710 2 |a Kantonsbibliothek Luzern  |0 (DE-588)3058552-1  |4 fmo 
852 4 |b LUZHB  |c ZBTRK  |9 (41SLSP_RZS)9914249445305505 
900 |f HANcollect_this handschrift 
900 |a HANunikat 
910 |c Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC-BY zur Weiternutzung zur Verfügung. 
949 |c ZBTRK  |p 12  |j Msc.20.fol.  |b LUZHB  |9 (41SLSP_RZS)9914249445305505 
986 |a (41SLSP_RZS)9914249445305505  |9 (41SLSP_RZS)9914249445305505 

Basisinformationen

Signatur:
  • Luzern, ZHB, Msc.20.fol.
Ressourcentyp:
Buchhandschrift
Titel:
Bernhardus de Parentis ; Ps.-Thomas de Aquino ; Medicinalia ; Mariengruss ; Nicolaus Venator
Entstehungsangaben:
1429.04.04.-1429.06.30
Entstehungszeit (normiert):
1429.04.04
Physische Beschreibung:
  • 1 Band (166 Blätter); 29 x 20,5–21 cm
Physische Beschaffenheit:
  • Papier

Sucheinstiege

Körperschaft:
Formschlagwort:

Inhalt und innere Ordnung

Inhalt:
  • [Ara–vb]. leer
  • [1ra–117va]. Tractatus de officio missae. Bernardus de Parentis. [Tabula:] Quid si sacerdos sciat hoc in confessione tantum. 2° agitur de altari et eius condicionibus quae sunt 4 … [Die Einträge zum Text 5rb–22vb fehlen, kein Blattverlust ersichtlich. 5rb Widmungsbrief:] Reverendissimo in Christo patri ac suo pre ceteris domino speciali N. divina providencia episcopo Albiensi vester humilis famulus frater B. ordinis Predicatorum et conventus Orthesii semetipsum ad omne beneplacitum pro salute. Altitudo diviciarum … [6ra Prolog:] Quoniam clamitat sapiens quod perscrutator maiestatis opprimetur a gloria, idcirco nemo existimet … [6va Text:] Domine non sum dignus ut intres sub tectum meum (Mt 8,8). Ad reliquias preciosas non debet homo accedere … – … [117rb] Et sic finitur noster presens tractatus de missa … ego frater B. de Parentes ordinis Predicatorum provincie Tholosane et conventus Artesii [sic] in Vasconia secutus … sed habebit lumen vite, quod nobis concedat dei filius in sese benedictus. Amen. Text entspricht dem Druck: Bernardus de Perentis, Expositio officii missae, Strassburg: Grüninger, 31. 10. 1487 (HAIN 12420; GW M29432), 1ra–29ra, Zeile 8; 29rb, Zeile 32 – 62vb; 63vb, Zeile 14 – 64rb, Zeile 14; 64va, Zeile 17 – 88vb. Franz, Messe, S. 502–506. KäppeliI, Scriptores, Nr. 643, Hs. erwähnt.
  • [117va]. Schreibervermerk. Finitus est presens codex per me Johannem Geczenhein anno domini 1429 in die Ambrosii que fuit feria 2a post Quasi modo geniti
  • [117vb]. Versus. Si fueris Rome Romano vivito more, Si fueris alibi tunc vivas ut ibi. Walther, Proverbia 28521, Metrista. Solve libens et eris sapiens et honore frueris vgl. Walther, Proverbia 5851
  • [118ra–vb]. Federproben, sonst leer
  • [119ra–154rb]. Sermones de sacramento corporis Christi. Ps.-Thomas de Aquino. [Sermones 1–20] >Incipit tractatus sancti Thome de Aquino de sacramento corporis domini locuturi sacrosancto proponimus, donante deo tali namque modo<. [Prolog:] Primo proponimus que circa illud sacramentum principaliter sunt notanda … [119rb] >Sequitur registrum tocius opusculi<. [119va Tabula:] De tribus causis institutionis sacramentorum corporis Christi que sunt memoria salvatoris, sacramentum altaris, cibus hominis, capitulum primum … [120rb Text:] Venite comedite panem meum … (Prv 9,5). Hiis verbis dominus nos invitat ad salutare convivium … – … cogito, loquor, operor et vivo donec ad ipsum pervenio. Amen. >Deo gracias. Amen<. >Et sic est finis huius sancti Thome de Aquino tractatus de sacramento corporis domini nostri Ihesu Christi dicturus anno etc. 1429 ultima die Junii in die sancti Pauli apostoli<.. Albertus Magnus, Opera omnia, hrsg. von Auguste Borgnet, Bd. 13, Paris 1891, S. 667–752. Schneyer, Bd. 5, S. 608–610, Nr. 412–432; Zumkeller, Manuskripte, S. 18, Nr. 14; Distelbrink, Bonaventurae scripta, S. 185, Nr. 206.
  • [154v–155v]. Medicinalia. [73 Verse] >Versus medicinales<. Galgangum calidum et siccum dicitur esse, Galgangum capiti prodest de mane comestum …. Es kommen vor: Galgant, Ingwer, Muskat, Nelken, Zimt, Zitwar, Safran, Pfeffer, Lorbeer, Wachholder, Rettich, Senf und Knoblauch. Vorhanden bei Salvatore de Renzi, Collectio Salernitana, Bd. 5, Neapel 1859, S. 21–33, Verse 1161–1165, 997–999, 952–956, 1153, 1154, 1157, 965, 1061–1063, 1008, 1010, 1011, 794–796; entspricht inhaltlich z. T. Karl Sudhoff, Alexander Hispanus und das Schriftwerk unter seinem Namen, in: Sudhoffs Archiv für Geschichte der Medizin und der Naturwissenschaften, Bd. 29 (1936), S. 308–311. Walther, Carmina 6995, 6996; Thorndike/Kibre, Incipits, Sp. 575. 155r Nachtrag am Rand: Feniculum, verbena, rosa, celodonia, ruta, Ex hiis fit aqua quae lumina reddit acuta, DE RENZI, Bd. 5, S. 93, Verse 3175, 3177; WALTHER, Proverbia 9321. Weitere Nachträge am Rand: 154v Versus. Nota Venus. Corpus, opes, animam, vim, lumina, vocem, polluit, adnichilat, necat, eripit, orbat, acerbat, vgl. WALTHER, Carmina 6362 sowie Basel, Universitätsbibliothek, B IV 9, 114v. 155r Falleris qui dicis quod bona sit spes in amicis, Nudus ab inimicis sic pauper haberis amicis. WALTHER, Carmina 6235. Liturgische Merkverse zu Credo, Sanctus, Te Deum, Gloria und den Vigilien vor Heiligenfesten: In quibus festis credo canitur: Crucis et terribilis Christus cum virgine Mari, Magda credo canit cum apostol duodenis. WALTHER, Carmina 10562a. Transfert Yeronimus, Augustinus silogisat, orat Gregorius, explicat Ambrosius et Beda.
  • [155v]. Rezept. >Agras vel sass ze machen<. Item 1 mass hongen 1 mass gůten wins dz sol man sieden unn wol schumen …
  • [155v]. Medicinalia. Vipa famem sedat oculos utrosque serenat, dentes emundat, minuit stomacho quod habundat. Vgl. de Renzi, Bd. 5, S. 16, Verse 607–610. Cicendule sunt vermes qui ante solsticium volant et solent lucere in nocte. De hiis vermibus si quis tres comederit libido in eo penitus extingwitur certissimum est. Christian Ferckel, Medizinische Marginalien aus dem Codex Trevirensis Nr. 40, in: Archiv für Geschichte der Medizin 7 (1913), S. 134, Anm. 7.
  • [155v]. Prohibitio divinationum. >Augustinus<. Quicumque divinaciones aut fata aut auguria observat aut hiis intendit aut consentit observantibus aut talibus credit aut ad domum eorum vadit … – … nisi ecclesiastica penitentia emendatus domino inconcilietur. Friedberg, Aemilius. - Corpus iuris canonici, pars prior. - Leipzig 1879, Sp. 1045f.
  • [155v]. Medicinalia. Nota quod nuclei cerasorum educunt lapidem et arenam semper omnia probatum est. Vgl. Salvatore de Renzi, Collectio Salernitana, Bd. 4, Neapel 1856, S. 21, Verse 699–705; Bd. 5, S. 22, Verse 832, 833.
  • [156r]. Rezept. >Gruͤn ygber ze machen<. Item gruͤn ygber ze machen. Nim zwei pfund Ingber me oder minder, dz tů in ein geschirr da iiii mass wasser ingangen unn tů dz ygber dar in und an dem tritten tag oder an dem vierden tag schüt dz wasser ab …
  • [156r]. Aderlassgebet. >Oracio minucionis<. Mediator dei et hominum, homo Christe Ihesu qui nos ne eterne mortis deputaremur suplicio tui sacri sa[n]gwinis redemisti precio, presta …. Maier, Petrus MAIER. - Consuetudines Castellenses. - Siegburg, 1996, Bd. 1, S. 348, Zeilen 3–9. Haimerl, Franz Xaver. - Mittelalterliche Frömmigkeit im Spiegel der Gebetbuchliteratur Süddeutschlands. - München, 1952 (Münchner theologische Studien ; I. Historische Abteilung ; 4), S. 127, Anm. 784.
  • [156r]. Septem signa fatuorum. >Septem sunt stulti<. Primus qui tantum minatur quod ipse non timetur. 2us qui tantum iurat quod sibi non creditur …. Walther, Carmina 15691. Wattenbach, Wilhelm. - Lateinische Reime des Mittelalters. In: Anzeiger für Kunde der deutschen Vorzeit, NF 17 (1870), Sp. 36.
  • [156r–v]. Curialitates et rusticitates principales. >Principales curialitates<. In primis in privato sobrietas. In publico hilaritas. Inter extraneos affabilitas …. Walther, Carmina 9065. 156v >Principales rusticitates<. Beneficii accepti oblivio. Inter ignotos presumptio … Wattenbach, Wilhelm. - Lateinische Reime des Mittelalters. In: Anzeiger für Kunde der deutschen Vorzeit 17 (1870), Sp. 36f.
  • [156v]. Sex quae odit dominus. >Sex sunt que odit dominus<. Oculos sublimes, lingwam mendacium, manus effundentes …. Prv 6,17–19.
  • [156v]. Tres meliores inter gentiles, Iudeos et Christianos. Inter gentiles meliores tres fuerunt, scilicet Hector, Alexander magnus et Julius Cesar. vgl. Walther, Carmina 9458. Inter Iudeos tres fuerunt meliores, scilicet David propheta, Judas et Josue. Inter christianos tres fuerunt meliores, scilicet Karolus magnus, Artus et Gotofridus, vgl. Berlin, Staatsbibliothek, Ms. Diez. B Sant. 3, 44v. >Inde mecum: Sunt ter tres de trina fide meliores<.
  • [156v]. Quatuor doctores principales. Nota hii sunt quatuor doctores principales, scilicet Iheronimus excellencior in translacionibus, Augustinus vero excellencior in disputacionibus, Ambrosius excellencior in sacramentalibus, Gregorius vero excellencior in moralibus. Inter hos Ambrosius fuit primus tempore …
  • [156v]. Oratio pro mortuis. Avete omnes Christi fideles anime det vobis requiem ille qui est vera requies Ihesus Christus … Hanc oracionem composuit papa Iohannes XII concedens cuilibet persone cimiterium transeunti et hanc oracionem devote legenti cum uno Pater noster et Ave Maria tot dierum indulgenciarum quot mortuorum corpora ibidem sunt sepulta. Vgl. Leroquais, Livres d’heures, Bd. 1, S. 140 sowie Haimerl, Gebetbuchliteratur, S. 127, Anm. 786.
  • [157r]. Prophetia Merlini. >Hic Merlinus viguit tempore Maximiani et Dyocelciani [sic] imperatorum in tempore Simplicii pappe primi<. Anno domini 338 fuit quidam magnus doctor Merlinus nomine magister sapientie qui subscripta composuit et dixit esse ventura et etiam esse vera ventura quidem in brevibus annis post annos domini 1°4°00os lilium id est rex Francie regnans in nobiliori parte mundi movebitur contra semen leonis id est regem Bohemie et comitem Flandrie … – … Tunc filius hominis id est rex Anglie incipiet signum id est crucem universalem et transfretabit ad terram promissionis. Der Text entspricht Albert Büchi, Die Chronik des Nicod du Chastel (1435–1452), In: Anzeiger für schweizerische Geschichte 18 (1920), S. 121–123, jedoch ist die declaratio prophetiae in den Text integriert. Es folgt der Zusatz: Regnabit autem imperator prefatus Sigismundus nomine annis 24 et post hoc occiditur a Saracenis in maximo bello.
  • [157r]. Notae, versus. Item in libro Beteni de multiloquio scribitur quod in revolucione annorum ipsorum temporum mundi de coniunccione lunarium in media mora eclypsis eorum videlicet Iovis et Saturni anno etc. 2432 tunc ve, ve hominibus christianis viventibus super terram quia multe difficultates erunt et prelia et multa discrimina cum in exultacionibus erunt Iupiter et Saturnus. Versus. Item nota quod prescriptus Merlinus subnotatos versus suo tempore per modum prophetye scripsit. Mantua passeribus Veron canibusque carebit. Labitur orabitur non plus votabitur, Me. id est civitas Mediolensis
  • [157v–158r]. Mariengruss. Glossenlied nach dem Ave Maria. >Ave<. Grüsest syest du himels port, der kristanheit dz groͤste ort. Der engel froͥd, des sünders hort, bi dir wart moensch dz ewig wort. >Maria<. Maria din nam uns wol behagt, won uns die geschrift von dir dz sagt. Dz du bist geworen můter unn magt, dz lob hat dich allein betagt … – … >Ventris tui<. Dines libes reini zucht hat uns gemacht ein zuͤflucht. Du bist der stamm der edlen frucht, von dem uns kommet ewig gnuch. >Amen<. Amen sol sprechen iung und alt, lob unn er der helgen triwalt. Ein goͤtlich wessen in triger gestalt, Christ lass uns werden alt. In diser zit mit rechter minn unn das uns nüt din helf zerrün. So uns bekert des tiefels beginn Maria so kum uns ze helf darinn. Appelhans, Peter. - Untersuchungen zur spätmittelalterlichen Mariendichtung. - Heidelberg, 1970, S. 134, Nr. 3, Hs. erwähnt.
  • [158r]. Quaestiones. Queritur que sit pena sacerdotis revelantis confessionem vel peccatum. Responsio secundum Gregorium deponatur et omnibus diebus vite sue ingominiosus [sic] pergat peregrinando …. Friedberg, Aemilius. - Corpus iuris canonici, pars prior. - Leipzig 1879, Sp. 1244. Vel secundum alios, scilicet Hostiensis … Queritur utrum sacerdos de licencia confitentis possit confessionem celare [sic]. Responsio secundum Thomam id quod sacerdos scit per confessionem nullo modo debet dicere … vgl. Sancti Thomae Aquinatis Opera omnia, Bd. 1: In quattuor libros sententiarum, hrsg. v. Roberto Busa, Stuttgart-Bad Cannstatt 1980, S. 561.
  • [158va–160rb]. Compendium de modo confitendi. Nicolaus Venator. Hoc compendium factum est per reverendum in Christo patrem dominum Nicolaum episcopum Ceretecensem, sacre pagine doctorem cognomine Venatoris, nacioni de Ungaris ad peticionem magnificentis principis domini Nicholai de Ghara ipsius regni Ungaris comitis paletini et vicarii generalis. >Primo<. Confitens debet confiteri de peccatis cordis, oris et operis … – … sed maneat semper in proposito bono etc.. Pierre Michaud-Quantin, Sommes de casuistique et manuels de confession au moyen âge (XII–XVI siècles). - Louvain/Lille/Montreal, 1962, S. 87. Bloomfield, Incipits, Nr. 4097.
  • [160va]. Notae. Augustinus: Ebrigitas [sic] aufert memoriam, dissipat sensum, confundit intellectum, concitat libidinem … – … vitam minuit et omnem salutem exterminat. Bernardus: Melius est derelinquere quam derelinqui. Idem: Vita brevis vita longa, si vis pervenire incipe salire
  • [160vb–165v]. leer

Anmerkungen

Sprache, Schrift:
Lateinisch

Geschichte

Entstehungs-, Besitz- und Sammlungsgeschichte:
Von Johannes Getzenhein, 1428 Bürger von Luzern, Tuchhändler und Bücherschreiber, geschrieben und 117va auf den 4. April, 119r auf (Mitte) Juni: "Inceptus est Vitique Mar Prothas anno (?) etc. 1429" und 154rb auf den 30. Juni 1429 datiert. Schreibervermerk 117va. Zu Johannes Getzenhein, der sich ab 1451 zur Gilgen nannte, CMD-CH 2, S. 226; Peter Xaver Weber, Das älteste Luzerner Bürgerbuch 1357–1479, in: Geschichtsfreund 75 (1920), S. 299; Josef Sidler, Die Bildungsverhältnisse im Kanton Luzern mit besonderer Berücksichtigung des Klerus, von ca. 1250 bis um 1530, Stans 1970, S. 153f.; Christoph von Steiger, Der Stammvater des Luzerner Ratsgeschlechts zur Gilgen als Bücherschreiber, in: Festgabe Hans von Greyerz, Bern 1967, S. 727–729; zur Familie Zur Gilgen HLS, Bd. 13, S. 821f.
Im vorderen Spiegel Exlibris "Bibliothecae FF. Minorum S. Francisci Conv. Lucernae ad S. Mariam in Augia". 1r "Fratrum Minorum Conventus Sancti Francisci Lucernae", 17. Jh., sowie Stempel 1 "Cantonsbibliotheck Luzern", 19. Jh.
Akzession:
  • Eigentümer: ZHB Luzern Sondersammlung

Einband

Einband:
Mit himbeerrotem Leder bezogene Holzdeckel, 15. Jh., Streicheisenlinien. Lederumflochtene ungefärbte Kapitale. In den Fälzen Fragmente einer Pergamenthandschrift, 12./13. Jh., Gregorius I. Papa, Moralia in Iob, Buch 16, Kap. 12, 28–30. Im vorderen Spiegel Exlibris des Franziskanerklosters Luzern (Wegmann, Exlibris, Nr. 4534). Rücken mit braunem, schwarz gesprenkeltem Papier geflickt, Titelschild "S. Thomae Aquinatis Serm[ones] de Corp[ore] Christi", unten Papierschild mit alter Signaturgruppe "S", 18. Jh.

Buchblock

Beschreibstoff:
Bl. 1–118 Marke, B-Form, ähnlich Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 160415 in zwei Varianten; Bl. 119–154 Ochse, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 85952 und eine Variante; Bl. 155–165 Frau mit Kreuz, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 21232 (1434) und 21262 (1431)
Lagen:
14 VI¹⁶⁵, das erste Blatt der ersten und das letzte Blatt der letzten Lage als Spiegelblätter in die Deckel geklebt, Bl. 10 lose, Bl. 155 an 154 geklebt
Zählungen:
Lagenzählung zu Beginn der Lagen 2 (11r) – 10mus (107r), primus (119r) – tercius (143r). Reklamanten. Neuere Foliierung: A. 1–165

Ausstattung

Rubrizierungen:
Rubriziert, rote Unterstreichungen; 119ra–154rb rote Überschriften und vereinzelte Paragraphenzeichen, am oberen und unteren Rand Vorgaben für die Rubrizierung von der Hand des Schreibers, sichtbar 140rb, 142ra, 144ra. An Stelle der Überschriften in Rot 106va Moraliter notandum und 107rb Hilff got. Marginalien zur Erschliessung des Inhalts, überwiegend von der Hand des Schreibers, z. T. in Rot
Initialen:
2–4zeilige rote Lombarden, 119ra–152vb z. T. mit Ausläufern, 119ra mit unbeholfener schwarzer Verzierung
Einrichtung:
Vertikale Begrenzung des Schriftraums mit Tinte, horizontal durch Eckpunktierung, Schriftraum 19,5–21 x 12,5–13,5, zweispaltig (5–6), 33–42 Zeilen
Schrift:
Jüngere gotische Buchkursive mit Schleifen von der Hand des Johannes Getzenhein
Zusätze:
Korrekturen des Schreibers, z. B. 5rb (in Rot), 50vb, 74rb/va, 117va, 124va, 153ra. 38va Handweiser. Notazeichen.

Hinweise

Bibliographischer Nachweis:
  • Kamber, Peter; Mangold, Mikkel. - Katalog der mittelalterlichen Handschriften der Zentral- und Hochschulbibliothek Luzern. - Schwabe Verlag, Basel, 2019, S. 80-83
Literatur:
  • Bücher-Verzeichniss der Kantons-Bibliothek in Luzern. - Luzern, 1836, Bd. 3, S. 165, Nr. 187
  • Schreibschulen der Diözese Konstanz : Stadt und Landschaft Luzern / hrsg. und bearb. von A. Bruckner. - Genf, 1964 (Scriptoria medii aevi Helvetica ; Bd. 9), S. 56
  • Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz in lateinischer Schrift vom Anfang des Mittelalters bis 1550 / Beat M. von Scarpatetti u. a. (Bearb.). - 3 Bde. - Dietikon-Zürich, 1977-1991, Bd. 2, Nr. 464
Repertorien:
  • Bloomfield, Incipits Nr. 4097
  • Käppeli, Scriptores Nr. 643
  • Walther, Proverbia Nr. 5851
  • Walther, Proverbia Nr. 9321
  • Walther, Proverbia Nr. 28521
  • Walther, Carmina Nr. 6995
  • Walther, Carmina Nr. 6235
  • Walther, Carmina Nr. 6996
  • Walther, Carmina Nr. 10562a
  • Walther, Carmina Nr. 15691
  • Walther, Carmina Nr. 9065
  • Walther, Carmina Nr. 9458
  • Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 575
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 412
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 413
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 414
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 415
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 416
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 417
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 418
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 420
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 421
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 422
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 423
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 424
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 425
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 426
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 427
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 428
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 429
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 430
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 431
  • Schneyer, Repertorium 1350-1500, Nr. 432

Zugriffs- und Benutzungsbestimmungen

Zugangsbestimmungen:
  • Es gelten die Benutzungsbestimmungen der ZHB Sondersammlung
Urheberrecht Metadaten:
Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC-BY zur Weiternutzung zur Verfügung.

Bearbeitungsstand

Interne Bearbeitung:
  • Verzeichnung=Description=Inventaire; 2023; Rekatalogisiert nach Kamber/Mangold; HAN-Katalogisierungsregeln; wiga
  • Erschliessungsniveau Normalniveau

Identifikatoren

Systemnummer:
991170351578405501
Andere Systemnummer:
  • (HAN)000189862DSV05
  • (EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170351578405501
  • (41SLSP_RZS)9914249445305505
Quelle: